Η ιστορία του χωριού μας με λίγα λόγια

      Στα 600 με 800 μ.Χ. από την ευρύτερη περιοχή και της Βόρειας Κυνουρίας πέρασαν  οι Σλάβοι. Ήταν γεωργοί και ποιμένες , που τελικά αφομοιώθηκαν  από τους γηγενείς κατοίκους  της περιοχής. Όμως άφησαν τις ονομασίες στη γλώσσα τους σε πολλά τοπωνύμια. Στην περιοχή του χωριού μας ανέκαθεν ευδοκιμούσε η ελιά. Επειδή στο πέρασμά τους βρήκαν, κυρίως στο Σαμόνι, πολλά ελαιόδεντρα, ονόμασαν στην γλώσσα τους την περιοχή Μaslina ή Μάσκλινα  που στα Ελληνικά σημαίνει τόπος με ελαιόδεντρα.

       Πολύ αργότερα, με την λήξη του απελευθερωτικού αγώνα του 21  η περιοχή Σαμόνι  κατοικείται από  εποίκους του Καστριού. Αυτοί διέμεναν σε πρόχειρες εγκαταστάσεις (καλύβες)  περιστασιακά και μάζευαν τις ελιές τους. Γι’ αυτό η περιοχή αποκαλείτο τότε «Καλύβια Καστρίου». Οι Καστρίτες άρχισαν σταδιακά να οργανώνονται δημιουργώντας  στην περιοχή μικρούς οικισμούς (Λιατσέκα, Κατσιρέκα,  κλπ) ονομάζοντας την ευρύτερη περιοχή με το τοπωνύμιο Μάσκλινα,  αυτό το όνομα που είχαν αφήσει στο πέρασμά τους οι Σλάβοι. Επειδή το ήπιο κλίμα  ευνοούσε την παραμονή τους  στην περιοχή, άρχισαν σιγά - σιγά τις δεκαετίες του 1840 και 1850 να κτίζουν στη σημερινή θέση και σε ξεχωριστές γειτονιές μόνιμες κατοικίες  με πέτρα που αφθονούσε εκεί γύρω. Μάλιστα στα μέσα της δεκαετίας του 1850 έκτισαν στο σημερινό σημείο μικρό ναό προς τιμή του Αγίου Γεωργίου, για να καλύπτουν και τις λατρευτικές τους ανάγκες και γύρω από αυτόν οριοθέτησαν μικρό νεκροταφείο για τους Μασκλινιώτες που έφευγαν από τη ζωή. Έτσι η περιοχή από «θέση ολίγον κατωκημένη» όπως την ονόμαζαν, άρχισε να εξελίσσεται σε οικισμό.

     Στα τέλη της δεκαετίας του 1880 πέρασε από το χωριό μας το τραίνο. Αυτό έδωσε καθοριστική ώθηση στην οικιστική, πληθυσμιακή  και οικονομική ανάπτυξη του χωριού μας, αφού από το σιδηροδρομικό σταθμό του χωριού διακινούνταν όλοι οι ταξιδιώτες και τα εμπορεύματα σε ολόκληρη την Κυνουρία, που τη μεταφορά τους ενεργούσαν με τα μουλάρια Μασκλινιώτες αγωγιάτες.  Όμως το μεγαλύτερο μέρος των κατοίκων όλη αυτή την περίοδο της ύπαρξης του χωριού μας ήταν διπλοκάτοικοι. Το βαρύ χειμώνα ξεχειμώνιαζαν στη Μάσκλινα και την άνοιξη ανέβαιναν στο Καστρί, απολαμβάνοντας τις δροσιές του. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1900 το χωριό είχε και σχολείο. Το 1927 άλλαξε η ονομασία του χωριού και από «Μάσκλινα» που όπως αναφέραμε είχε Σλάβικη προέλευση,   ονομάστηκε «Ελαιοχώριον».

    Από τις αρχές της δεκαετίας του 1940  το χωριό μας, περνώντας μέσα από τη φωτιά της κατοχής και του εμφύλιου, άρχισε να φθίνει πληθυσμιακά, ακολουθώντας τη μοίρα  όλων των ορεινών οικισμών της Ελληνικής υπαίθρου. Ολόκληρες οικογένειες,  αντιμετωπίζοντας σοβαρά οικονομικά προβλήματα, αναγκάστηκαν να ξενιτευτούν στις μεγάλες πόλεις της χώρας μας (αστυφιλία) αλλά και σε διάφορες χώρες του κόσμου (εξωτερική μετανάστευση),  βελτιώνοντας έτσι την οικονομική τους κατάσταση και το βιοτικό τους επίπεδο. Κανένας όμως δεν ξέχασε τον τόπο που είδε το πρώτο φως στη ζωή του. Νοσταλγικά ξαναγυρνούν τα καλοκαίρια έστω και για λίγο στον τόπο που γεννήθηκαν. 

                                                                                                            Γ.Σ. Μασκλινιώτης

Πληθυσμιακή εξέλιξη του χωριού μας

        Δημοσιεύουμε παρακάτω την πληθυσμιακή εξέλιξη  του χωριού μας,  σύμφωνα με  τα υπάρχοντα  επίσημα στοιχεία,  από το 1889 μέχρι τις μέρες μας, για να μαθαίνουν τα νεαρά βλαστάρια της Μάσκλινας πως κάποτε η ιδιαίτερη Πατρίδα τους ήταν πιο μεγάλη πληθυσμιακά και έσφυζε από ζωή.

 • Έτος 1889 αριθμός κατοίκων 466

• Έτος 1896 αριθμός κατοίκων 278 μείωση 188 κάτοικοι

• Έτος 1907 αριθμός κατοίκων 756 αύξηση 478 κάτοικοι

• Έτος 1920 αριθμός κατοίκων 1026 αύξηση 270 κάτοικοι

• Έτος 1928 αριθμός κατοίκων 938 μείωση 88 κάτοικοι

• Έτος 1940 αριθμός κατοίκων 836 μείωση 102 κάτοικοι

• Έτος 1951 αριθμός κατοίκων 977 αύξηση 141 κάτοικοι

• Έτος 1961 αριθμός κατοίκων 892 μείωση 85 κάτοικοι

• Έτος 1971 αριθμός κατοίκων 668 μείωση 224 κάτοικοι

• Έτος 1981 αριθμός κατοίκων 641 μείωση 27 κάτοικοι

• Έτος 1991 αριθμός κατοίκων 581 μείωση 60 κάτοικοι

• Έτος 2001 αριθμός κατοίκων 487 μείωση 94 κάτοικοι

• Έτος 2011 αριθμός κατοίκων 394 μείωση 93 κάτοικοι

                                                                                                       Γ.Σ. Μασκλινιώτης

 

                            Προβολή παιδικής ταινίας

    Γνωρίζουμε στις μικρούς μας φίλους της Μάσκλινας και όχι μόνο πως αύριο 22 Αυγούστου 2021 ημέρα Κυριακή και ώρα 8.00 το βράδυ στην πλατεία του χωριού θα προβληθεί μια ακόμα παιδική ταινία.  Καλή διασκέδαση!!!!!!!!!!                                    

                                                                                 Από τον Φ.Ο. Ελαιοχωρίου

10.000 Αναγνώσεις!!!

 

Σε λιγότερο από ένα χρόνο λειτουργίας του blogspot του χωριού μας καταφέραμε να ξεπεράσουμε τους 10.000 αναγνώστες. Προσπαθούμε να μεταφέρουμε τα δρώμενα του χωριού μας και να σας κάνουμε να νιώθετε ειδικα εσάς που είστε μακριά κοντά στο χωριό μας. Υποσχόμαστε ότι κάνουμε και θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να κρατήσουμε αυτό το εργαλείο που λέγεται blogspot ζωντανό, ενημερωμένο και ενδιαφερον!!

Ευχαριστούμε για την εμπιστοσύνη.

Εκ μέρους της διαχείρισης. 

 

                                Καλοκαιρινές εκδηλώσεις στο χωριό μας

Στα πλαίσια των εκδηλώσεων του πολιτιστικού καλοκαιριού 2021 του Δήμου Τρίπολης  παρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία και ελεύθερη είσοδο στην πλατεία του χωριού, στις 7 Αυγούστου 2021, η θεατρική παράσταση «Το Ασχημόπαπο» του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, από την παιδική σκηνή του Φώτη Σπύρου. Η συμμετοχή των λιλιπούτειων Μασκλινιωτών  και όχι μόνο,  ήταν εντυπωσιακή.

Επίσης στις  18 Αυγούστου στις 9 το βράδυ στον ίδιο χώρο, πραγματοποιήθηκε  ημερίδα με θέμα «η συμβολή της Μαντινείας στον αγώνα του 21» με ομιλήτρια την φιλόλογο κ. Ουρανία Αναγνωστοπούλου. Η συμμετοχή των συγχωριανών μας και στην εκδήλωση αυτή ήταν αθρόα.

Τέλος στις 20 Αυγούστου 2021 το βράδυ θα προβάλλεται στην πλατεία του χωριού παιδική ταινία,  για να διασκεδάσουν οι μικροί μας φίλοι. Καλή διασκέδαση.

 ΤΟ  ΠΟΤΙΣΜΑ   ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΟΛΙΩΝ     

       

      Αρχικά στο χωριό δεν περνούσε από τη  σκέψη κανενός  η δημιουργία περιβολιού στην αυλή του  τους καλοκαιρινούς μήνες, αφού η έλλειψη του νερού για το πότισμά του ήταν καθοριστική. Ελάχιστοι μόνο φύτευαν λίγα χειμωνιάτικα λαχανικά (κουκιά, λεμπρίνες*, ανοιξιάτικα μαρούλια  κλπ) στο λαχανόκηπο του σπιτιού τους  που ποτίζονταν από το νερό της βροχής. Μόλις όμως έβγαινε ο Μάης όλα είχαν ξεραθεί. Καλλιεργούσαν όμως μικρά περιβόλια στα χωράφια τους που είχαν πηγάδια αλλά ήταν μακριά από το χωριό. Ετοίμαζαν από την άνοιξη μιά - δυό πεζούλες από το χωράφι τους  πλησίον του πηγαδιού, τις ξεχορτάριαζαν, τις έσκαβαν, τις λίπαιναν με φουσκιά* και δημιουργούσαν με το σκαμμένο χώμα παράλληλες αυλακιές. Στο χώρο αυτό φύτευαν λίγο πατατόσπορο, αγγουριές, κολοκυθιές, φασολιές, κρεμμύδια, ντομάτες και άλλα οπωροκηπευτικά, που τα πότιζαν με το νερό του διπλανού πηγαδιού και κάλυπταν τις ανάγκες τους με οπωροκηπευτικά τους καλοκαιρινούς μήνες και με ορισμένα από αυτά (πατάτες, κρεμμύδια κλπ ) όλη τη χρονιά. Τα περιβόλια βρισκόταν στους ελαιώνες και στα αμπέλια,  (στον Αράπη, στου Μπαριάμη το ρέμα, στα Στρατηγέκα χάνια στο Σαμόνι στη ρεματιά της Αρτοτίνας , στη Φιλιππού, και στο Πλατάνι).   

    Για να ποτίζουν όμως τα περιβόλια τους  χωρίς ιδιαίτερο κόπο μηχανεύονταν διάφορα τεχνικά μέσα. Αυτοί που είχαν περιβόλια κοντά σε ρεματιά με νερό  έσκαβαν το  λάκκο στο ψηλότερο σημείο του περιβολιού και στον πυθμένα του περνούσαν κομμάτι από σωλήνα  για να αδειάζει ο λάκκος. Την τρύπα του σωλήνα την  βούλωναν με ένα κομμάτι από ύφασμα πριν τον γεμίσουν. Στη ρεματιά έκοβαν με την «κόφτρα» τη φυσική ροή του νερού με την τσάπα  και χρησιμοποιώντας το αυλάκι το οδηγούσαν στο λάκκο .Μόλις γέμιζε ο λάκκος ξεβούλωναν  την τρύπα  του σωλήνα που είχαν περάσει στον πυθμένα του και έτσι πότιζαν άκοπα με φυσική ροή του νερού το περιβόλι τους.   Μέσα στον ελαιώνα στο Σαμόνι, στην περιοχή Αρτοτίνα, σε μια ρεματιά με βαθύσκια πλατάνια, κυλάει μικρή ποσότητα νερού. Παλιότερα καθώς κυλούσε το νερό στην κοίτη της ρεματιάς,  το οδηγούσαν με τις κόφτρες* και τα αυλάκια σε λάκκους (γούρνες) όπου το συγκέντρωναν, οι ιδιοκτήτες των γύρω χωραφιών ο Νικήτας ο Μέγγος, ο Γιώργης ο Μούρμουρας,ο Αντρέας ο Καπράνος, ο Γιώργης ο Μακρής κ.α.  και πότιζαν με φυσική ροή τα μικρής έκτασης περιβόλια τους. Μάλιστα ο Γιώργης ο Μέγγος (Γιατρούλιας) είχε κατασκευάσει λίγο παρακάτω  χτιστή ξεσπέπαστη δεξαμενή, τη στέρνα, και μαζεύοντας σε αυτή το νερό πότιζε με φυσική ροή το περιβόλι του που είχε φτιάξει λίγο παρακάτω. 

  Στα ρηχά πηγάδια, που η επιφάνεια του νερού βρισκόταν κοντά στα χείλη του πηγαδιού οι κάτοικοι, για να ποτίζουν το περιβόλι τους αντλούσαν το νερό από τα πηγάδια αυτά με το «γκάργιο*», ένα ξύλινο μηχανισμό, τη λειτουργία του οποίου θα αναλύσουμε παρακάτω, που διευκόλυνε την άντληση του νερού από αυτά. Στα βαθιά όμως πηγάδια εκτός από την χρήση των κουβάδων με τις τριχιές που περιγράψαμε παραπάνω, για να αντλήσουν το νερό, χρησιμοποιούσαν την ανέμη, ενώ σε ένα πηγάδι στα Στρατηγέκα Χάνια, η άντληση του νερού γινόταν με την βοήθεια αντλητικού συγκροτήματος, με πετρελαιομηχανή.

   Στην περιοχή Πλατάνι για την άντληση νερού από το πηγάδι του ο Δημοσθένης Λυγγίτσος είχε τοποθετήσει στα χείλη του πηγαδιού, πάνω σε τσιμεντένια βάση, το κλασσικό μαγγάνι με τις κουτσούμπες του. Ο μηχανισμός του μαγγανιού λειτουργούσε με την βοήθεια του μουλαριού, της Κούλας, που γυρνώντας ασταμάτητα γύρω από το πηγάδι ζεμένη με την λαιμαργιά και τα τραβηχτά, τραβούσε το μεγάλο καδρόνι που ήταν συνδεδεμένο με τον μηχανισμό του μαγγανιού και οι κουτσούμπες που κρέμονταν από το μαγγάνι μέσα στο πηγάδι έφερναν το νερό στην επιφάνεια. Με τον τρόπο αυτό πότιζε τις κερασιές, τις βυσσινιές και τα άλλα ζαρζαβατικά που είχε φυτέψει και περιποιόταν μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950 η αείμνηστη γυναίκα του η κυρά Ελένη η «Καλημόρφω». Θυμάμαι που πήγαινε σχεδόν καθημερινά στο περιβόλι της για να το φροντίζει, ενώ για τις ημέρες που έλειπε, άγρυπνος φρουρός του περιβολιού ήταν η αείμνηστη Παπανικολάκαινα, μια συμπαθητική γριούλα που ζούσε μοναχικά λίγο παραπέρα, στον οικισμό Μεσοραχίτικα.

    Ο αείμνηστος πατέρας μου, εφαρμόζοντας την αρχή της Φυσικής, των συγκοινωνούντων δοχείων, πότιζε το περιβόλι του, εκμεταλλευόμενος την υψομετρική διαφορά που υπήρχε μεταξύ δύο κτημάτων του στο Πλατάνι με τον εξής τρόπο: Είχε κατασκευάσει ανοιχτή δεξαμενή, χωρητικότητας είκοσι περίπου κυβικών μέτρων στο κτήμα με την χαμηλότερη υψομετρική διαφορά και αντλούσε, απορροφώντας με ειδικό σύστημα το νερό από το πηγάδι που βρισκόταν σε μεγαλύτερο ύψος στο άλλο του κτήμα. Με σιδερένιες σωλήνες το νερό με τον τρόπο αυτό μεταφερόταν με συνεχή ροή στην δεξαμενή και όταν πια αυτή γέμιζε, το πολύ μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο, πότιζε το περιβόλι που είχε δημιουργήσει γύρω από τη δεξαμενή.

    Στην περιοχή Βουλιάσματα στο βάθος της ρεματιάς και ακριβώς στα αριστερά του δρόμου που οδηγεί στην Αγία Παρασκευή ο αείμνηστος συμπατριώτης μας Γιώργης Αντωνάκος (Πάϊκος) είχε χτίσει κάθετα στα πρανή της ρεματιάς ένα πέτρινο φράγμα (τη στέρνα του Πάϊκου). Εκεί συγκέντρωνε το λιγοστό νερό που κατέβαζε η ρεματιά σχεδόν όλο το χρόνο και με αυτό πότιζε με φυσική ροή τους καλοκαιρινούς μήνες το περιβόλι του, που είχε φυτεμένα τα κηπευτικά του στις μικρές πεζούλες που είχε διαμορφώσει λίγο παρακάτω, στα δεξιά του δρόμου.

Στα περιβόλια καλλιεργούσαν κηπευτικά, λαχανίδες, πατάτες, κρεμμύδια κλπ. ενισχύοντας έτσι το οικογενειακό τους εισόδημα.

 Μεγάλος αριθμός επίσης από Μασκλινιώτες έτρεξαν στο κάλεσμα της Πατρίδας, όποτε τους είχε ανάγκη, για να υπερασπιστούν την ακεραιότητα και την τιμή της. Άλλοι υπηρετώντας την Πατρίδα για μια σχεδόν δεκαετία, όργωσαν μέχρι και την μικρασιατική Αλμυρή έρημο φτάνοντας στον ποταμό Σαγγάριο. Αφού γλύτωσαν την ζωή τους από θαύμα κατά την Μικρασιατική καταστροφή, γύρισαν στο αγαπημένο τους χωριό καταπονημένοι μα δαφνοστεφανωμένοι.

 Άλλοι άφησαν κομμάτια από το κορμί τους και την ψυχή τους πάνω στα βουνά της Αλβανίας. Ογδόντα πέντε Μασκλινιώτες σκαρφάλωσαν εκεί πάνω, για να προτάξουν τα στήθη τους στον εχθρό, κατά την εποποιϊα του 1940.Ένας από αυτούς, ο αείμνηστος, τότε λοχίας, Γρηγόρης Εμμανουήλ Αντωνάκος έγραψε πολεμώντας στα Αλβανικά βουνά χρυσές σελίδες δόξας. Τον Νοέμβρη του 1940 πολέμησε στην πρώτη γραμμή με τον λόχο του στο Μόραβα και στο Γράμμο. Με το οπλοπολυβόλο στα χέρια και κάτω από καταιγισμό εχθρικών πυρών, έριξε τρεις ταινίες σφαίρες εναντίον των Ιταλών.Βοηθούμενος και από  άλλους τρεις στρατιώτες, ανάγκασε δύο (2) Ιταλικά πολυβολεία να σηκώσουν λευκή σημαία. Κατόρθωσε με δύο στρατιώτες του να συλλάβει  σαράντα επτά (47) Ιταλούς, που αμύνονταν στα πολυβολεία, μεταξύ των οποίων και τρείς (3) αξιωματικούς.Έπειτα πήρε εντολή να πάει με το λόχο του στο Γράμμο, όπου πολεμούσε το 27ο Σύνταγμα. Με την ενίσχυση του Συντάγματος από τους άνδρες του λόχου του, οι Ιταλοί τράπηκαν σε φυγή, εγκαταλείποντας σκηνές, όπλα και κανόνια, που περιήλθαν σε Ελληνικά χέρια. Επίσης τα ξημερώματα της 19 Νοέμβρη του 1941 έγινε σφοδρή επίθεση των Ιταλών που ανάγκασε τους άνδρες του να οπισθοχωρήσουν έρποντας. Από αυτούς   οι μισοί σχεδόν τραυματίστηκαν. Μεταξύ αυτών τραυματίστηκε σοβαρά και ο Γρηγόρης στο πόδι του.Τους παρέλαβαν όλους οι τραυματιοφορείς και επιμελήθηκαν τα τραύματά τους.Συνέχισαν όμως να συμμετέχουν  αν και τραυματίες στις συγκρούσεις με τους Ιταλούς.Σε μια άλλη μεγάλη μάχη που έγινε στην περιοχή «Κομμένος Βράχος» κοντά στη λίμνη Μαλίκ, οι Ιταλοί έπαθαν πανωλεθρία από την ορμή των Ελλήνων και άφησαν τριακόσιους περίπου νεκρούς.Ο Γρηγόρης Αντωνάκος, επειδή το τραύμα του άνοιξε στη μάχη και ήταν σοβαρό, τον έκαναν σιτιστή του λόχου. Όμως  συνέχισε να πολεμάει στην πρώτη γραμμή, αλλά σήκωσε υψηλό πυρετό.Έτσι κατέληξε στο νοσοκομείο αναίσθητος, αλλά τελικά γλύτωσε το πόδι του. Για την προσφορά του  αυτή τιμήθηκε από την Πατρίδα με τον «πολεμικό σταυρό Γ΄τάξεως» που τον απένειμε ο τότε διάδοχος του θρόνου και μετέπειτα βασιλιάς Παύλος.

Ένας άλλος,  ο Νικόλας Χρήστου Μακρής πολεμώντας τραυματίστηκε και αυτός  βαριά αλλά τελικά επέζησε. Την προσωπική του περιπέτεια μας περιέγραψε σε μια συγκέντρωση στο Δημοτικό Σχολείο, που οργάνωσε τελευταία ο τοπικός Σύλλογος για να τιμήσει τους ήρωες πατριώτες μας. 

25 Ιουνίου2016, ένα χρόνο μετά

 

25 Ιουνίου2016, ένα χρόνο μετά

Ο χειμώνας 2015-2016 ήταν άνυδρος και ζεστός (Γιγαντιαίο Ελ Νίνιο είπαν). Ουσιαστικά είχε να βρέξει από τον Οκτώβρη. Έριξε λίγο νερό το Μάρτη και αυτό ήταν όλο. Στα μέσα Ιουνίου άρχισαν προειδοποιήσεις για ακραία καιρικά φαινόμενα στην περιοχή. Πλησίαζε ένα περίεργο σύστημα πλάτους μερικών χιλιομέτρων.

Αργά το μεσημέρι,  το Σάββατο 25 Ιουνίου 2016 ήλθαν ειδήσεις από τη Μεγαλόπολη για πρωτοφανή βροχόπτωση. Σταμάτησε η κυκλοφορία στον εθνικό δρόμο.

Στις 5:30 άρχισε να βρέχει στη Μανθυρέα με πρωτοφανή ρυθμό, κόβοντας την κυκλοφορία. Φαινόταν από την Τρίπολη ότι η βροχή παρέκαμπτε ως ένα βαθμό το Μαυρίκι και ενισχυόταν στον άξονα Γαρέα - Ψηλή βρύση – Δραγούνι.

Στις 5:45 -6:00 παρατηρήθηκαν έντονοι στροβιλισμοί σε ύψος 300 – 400μ (σύνολο 1000μ υψόμετρο) πάνω από το έδαφος στο νότιο μέρος της Τρίπολης. Οι στροβιλισμοί είχαν διάμετρο μερικές εκατοντάδες μέτρα (200-300μ), γύριζαν σε οριζόντιο άξονα, επάνω ανατολικά-ΝΑ, κάτω δυτικά-ΒΔ και ελαφρά κατά την ορθή φορά. Στο πάνω τους μέρος γινόταν έντονη συμπύκνωση και στο κάτω διάλυση. Ησαν εντυπωσιακοί και πρωτοφανούς βιαιότητας. Στις 6:15 άρχισε να βρέχει, καταρρακτωδώς, πλημμυρίζοντας τους δρόμους. Μετά

 από 45 λεπτά μεγάλης έντασης βροχής, αρχίζει να βρέχει στο κέντρο της πόλης, εξίσου έντονα. Γύρω στις 8:00 σταματά η μεγάλη ένταση και ξεκινά στις 9:00.

Χάρτης Με μπλε οι κοίτες του Γαρεάτη, του Τάνου και του Ξοβριού. Με κόκκινο παχύ οι χείμαρροι. Με λεπτό, οι περιοχές που πλημμύρισε ο Γαρεάτης, χωρίς μεγάλη ακρίβεια.

Στις 11:30 σταματά η βροχόπτωση. Ο μετεωρολογικός σταθμός βόρεια της πόλης, καταγράφει νέο απόλυτο ρεκόρ 24ώρου, 138μμ  με προηγούμενο τα 86μμ!

Στην περιοχή της Τεγέας, στο διάστημα 8:00-9:00, δεν έχει ένταση φαινομένων. Δεν συμβαίνει το ίδιο όμως στα ορεινά με επίκεντρο το Δραγούνι. Το χαλάζι αυτή την ώρα είναι έντονο, έχει μέγεθος και σχήμα κουκουτσιού από μεγάλο βερίκοκο, και ειδικά στο Δραγούνι το μέγεθος γίνεται καρυδιού.

Ερασιτεχνικό αλλά αξιόπιστο βροχόμετρο στο Καστρί  καταγράφει ύψος 145μμ. Στην Αγία Σοφία βρέχει περί τα 10 μμ σε μισή ώρα, το ίδιο και στο Ελαιοχώρι. Δεν βρέχει ανατολικά και βόρεια αυτής της περιοχής(Στόλο, Κάτω Δολιανά κτλ.)

Από το Δραγούνι ξεκινάνε τεράστιες ποσότητες νερού με επικίνδυνες και καταστροφικές συνέπειες:

Ανατολικά και βόρεια σχηματίζονται ορμητικοί χείμαρροι οι οποίοι φθάνουν στον Τάνο στην περιοχή της Περδικόβρυσης και άλλοι που καταλήγουν σε αυτόν μέσω της Αγίας Σοφίας. Σημειώνουμε ότι ο Τάνος δεν φούσκωσε από τα νερά της περιοχής Καστρίου(145μμ), φούσκωσε πιο κάτω όταν δέχθηκε τα νερά από το Δραγούνι, από πολύ μικρότερη λεκάνη απορροής! Επιπλέον, οι χείμαρροι που τον φούσκωσαν, είχαν να διατρέξουν ασβεστολιθικό – καρστικό έδαφος το οποίο δεν επιτρέπει επιφανειακή απορροή ούτε σε πολύ βροχερό  χειμώνα! Ειδοποιούνται από τους κατοίκους οι κάτοικοι των πεδινών περιοχών Δολιανών – Άστρους ότι ο Τάνος αγρίεψε. Το ίδιο βράδυ, νωρίς, ο Τάνος φθάνει στην περιοχή.   

Δυτικά, το Δολιανίτικο ποτάμι (Γαρεάτης) που  σχηματίζεται στην περιοχή Δραγούνι – πάνω Δολιανά , κατεβαίνει  ορμητικό και φουσκωμένο. Στο οινοποιείο του Τσέλεπου υπερχειλίζει, ένα μέρος του περνάει τον δρόμο από Ρίζες προς  Δραγούνι. Σε μικρό χρονικό διάστημα πλημμυρίζει την περιοχή στο Κούβλι μέχρι του Κίρα το Πηγάδι ( διακλάδωση του δρόμου Τρίπολης – Αστρους προς Δραγούνι. Σε άλλο σημείο σπάει, και ένα τμήμα του καλύπτει τα χωράφια πριν τις Ρίζες και στη συνέχεια πέφτει στο δρόμο προς τις Ρίζες. Ένα δένδρο καταρρέει στο δρόμο πριν τις Ρίζες. Τα νερά κυλάνε ορμητικά στο δρόμο και εγκλωβίζουν δεκάδες αυτοκίνητα για πολλές ώρες. (Ήσαν πολλά αυτοκίνητα που επέστρεφαν, βράδυ Σαββάτου, από μπάνιο στο Αστρος). Οι καταβόθρες πιο πέρα από τη διακλάδωση αδυνατούν να κατευνάσουν το θηρίο. Η στάθμη στην περιοχή Κούβλι – Κίρα Πηγάδι ανεβαίνει απότομα και φτάνει τα 3 μέτρα(ένα πάνω από το δρόμο). Και εδώ αυτοκίνητα που έχουν φτάσει στο μεταξύ πλημμυρίζουν χωρίς να προλάβουν να γυρίσουν πίσω.  Αφού γέμισε την προηγούμενη περιοχή, σε ελάχιστο χρόνο, (βοηθάει και η βροχή που πέφτει συνέχεια σε όλη την περιοχή) τα σπάζει όλα και ορμάει προς την Γαρέα που ήδη υποφέρει από έντονη βροχόπτωση και πλημμυρικά φαινόμενα. Μία τεράστια περιοχή κατακλύζεται από ορμητικά νερά. Το πλάτος του ποταμιού αγγίζει τα 500μ! Στην πλατεία της Γαρέας το ύψος γίνεται πάνω από ένα μέτρο, έχουμε και εκεί εγκλωβισμούς, λίγο πιο κάτω φτάνει το 1,30 μέσα στα σπίτια. Πιο κάτω τα νερά πέφτουν στην κοίτη του Σαρανταπόταμου. Ευτυχώς δεν έχει βρέξει πολύ στην περιοχή του Σαρανταπόταμου, έτσι όταν αυτός σμίγει, στο γεφύρι της Μαγούλας, με τον Γαρεάτη, ο τελευταίος θα χρησιμοποιήσει αποκλειστικά την κοινή κοίτη. Το γεφύρι και  οι παρόχθιες περιοχές πλημμυρίζουν, αλλά ευτυχώς το γεφύρι αντέχει και δίνει πέρασμα στα ειδικά οχήματα της πυροσβεστικής. Τα άλλα δεν τολμούν και δεν επιτρέπεται να πλησιάσουν. Τα σπίτια της περιοχής κοντά στο γεφύρι είναι πλημμυρισμένα. Αυτοκίνητα έχουν εγκλωβιστεί σε νησίδες (Κατάστημα Πλατανίτη). Ένα το παρασύρει το ποτάμι από το δρόμο και το μεταφέρει πολύ πιο κάτω. Ο οδηγός του θα σωθεί λίγες ώρες αργότερα με επιχείρηση της Πυροσβεστικής, η οποία θα απεγκλωβίσει και όσους κοντεύουν να πνιγούν στο δρόμο από το Αστρος προς τις Ρίζες.  Και αυτοί έμειναν μέσα στα νερά πολλές ώρες.

Το ποτάμι, αφού σπάσει τις όχθες του σε πολλά σημεία φτάνει στο γεφύρι του Στενού. Εκεί τα ξύλα που κουβαλάει θα φράξουν το πέρασμα με αποτέλεσμα και άλλη υπερχείλιση. Και για αυτό το λόγο πολλά νερά θα κατευθυνθούν προς τους Αγίους Αναργύρους, το εκκλησάκι πάνω στο δρόμο Στενού – Τρίπολης. Από εκεί θα πάνε στο Ζευγολατειό και στον Αγιο Βασίλη, όπου ήδη έχει κατεβάσει νερά και θα πλημμυρίσουν  μεγάλη περιοχή, σπίτια και αυτοκίνητα (το Ζευγολατειό θα πλημμυρίσει ξανά, μια βδομάδα μετά, από τοπική νεροποντή).

Όταν ανοίξει το «φράγμα» στο γεφύρι του Στενού, το ποτάμι πηγαίνει στο Παρθένι και πλημμυρίζει τον κάμπο. Η μεγάλη καταβόθρα αδυνατεί να απορροφήσει τον όγκο του νερού. Το χωριό αποκόπτεται συγκοινωνιακά και ολόκληρη την επόμενη μέρα (Κυριακή). Έχει να συμβεί αυτό από τον Φεβρουάριο του 2003. (Τον χειμώνα 2002 – 2003 είχαμε τριπλάσιες  βροχοπτώσεις από τον μέσο όρο -2.450μμ. Παρόλα αυτά, τα ξερά ρέματα ανατολικά και βόρεια του Δραγουνιού που σημειώνονται με κόκκινο, δεν είχαν κατεβάσει νερό).

Η μεγάλη ποσότητα του νερού  που πέφτει στην καταβόθρα αργεί πολύ να γεμίσει τις ξερές λόγω της ανομβρίας κοιλότητες της μεγάλης υπόγειας διαδρομής (4 κμ σε ευθεία). Αλλά, συνέβη και κάτι άλλο. Ο …θεός του Παρθενίου όρους Πάνας, (ιερού για τους αρχαίους Αρκάδες),  στις 9:00 το πρωί της Κυριακής ξεβούλωσε την έξοδο της καταβόθρας Πηνί-κοβη, στον Αχλαδόκαμπο… (φαίνεται ότι οι τεράστιες υδραυλικές πιέσεις καθάρισαν τα πολλά ξύλα που είχαν μαζευτεί). Οι κάτοικοι άκουσαν μία μεγάλη βοή. Το ποτάμι, αγριεμένο συνέχισε μέσα από την κοίτη του Ξοβριού (εξ΄ομβρίων;) την πορεία του. Στις 10:15 είχε φτάσει στη θάλασσα, στο Κιβέρι! Συνέχισε να τρέχει μέχρι το μεσημέρι της Τετάρτης.

Ο απολογισμός ήταν βαρύς. Ευτυχώς, παρά τον μεγάλο αριθμό συνανθρώπων που βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον πνιγμό, δεν υπήρξαν θύματα. Πολλοί παρέμειναν επί ώρες στο νερό, όλοι ξενύχτησαν, αλλά, σωματικά τουλάχιστον, βγήκαν σώοι.   Όμως, η καταστροφή στην περιοχή της Τεγέας ήταν μεγάλη.  Την άλλη μέρα είχαν εξαφανιστεί δένδρα, πηγάδια (τα έψαχναν με το gps!) πατάτες, κηπευτικά, αντλητικές και αρδευτικές εγκαταστάσεις. Σε όλη την περιοχή μας πνίγηκαν ζώα, πλημμύρισαν σπίτια, επαγγελματικές εγκαταστάσεις, καταστράφηκαν σοδειές.  Το χαλάζι στα ορεινά και σε κομμάτι της Τεγέας  ξεφλούδισε το πάνω μέρος των δένδρων, και φυσικά κατέστρεψε την παραγωγή. Πλησιάζουν τα 100 τα αυτοκίνητα που πλημμύρισαν. Πρέπει να αναφέρουμε ότι περίπου 30 από αυτά ήσαν σταθμευμένα στο δημοτικό σχολείο του Αγιο Βασίλη και ανήκαν σε πυροσβέστες που εκείνη την ώρα έτρεχαν για να σώσουν ανθρώπους και περιουσίες!

Εδώ πρέπει να γίνουν κάποιες σκέψεις. Το μετρημένο ύψος της βροχής ήταν πρωτοφανές. Πρέπει, όμως, στην περιοχή Δραγούνι να ήταν πολύ περισσότερο. Από τα γεγονότα είναι σαν να έσπασε κάποιο φράγμα στην κορυφή! Δεν εξηγούνται αλλιώς τα τόσα νερά που ξεκίνησαν από εκεί και ειδικά τα ανατολικά και βόρεια. Ο Σαρανταπόταμος μέχρι τις αρχές του 20^ου αιώνα κατέληγε στην Τάκα.  Τότε έγινε εκτροπή και έπεσε στην κοίτη του Γαρεάτη. Προϋπόθεση για να πετύχει το εγχείρημα ήταν να είναι διευρυμένη και καθαρή η κοίτη, όχι το αντίθετο, που ακούστηκε επισήμως, «ευτυχώς που δεν είχαμε καθαρίσει την κοίτη»! Πρέπει να αποκατασταθεί και να ξεμπαζωθεί όπου έχουν γίνει παρεμβάσεις. Η περιοχή Δραγούνι - πάνω Δολιανά - Ζυγός έχει δώσει και στο παρελθόν ακραία φαινόμενα αυτή την εποχή.  Αν θυμάμαι καλά, το 2008 στις 10 Ιουνίου έριξε πολύ χαλάζι το οποίο έκανε 24 ώρες να λειώσει. Την άλλη μέρα το απόγευμα ο Γαρεάτης κατέβαζε ακόμα νερό σε ψηλή στάθμη, περίπου ένα μέτρο κάτω από το γεφύρι της Μαγούλας, ωραίο, ξάστερο νερό. Τέλος, πρέπει να ειδοποιούνται επίσημα και έγκαιρα οι κάτοικοι των περιοχών Αστρους και Κιβερίου διότι οι κοίτες των ποταμών τον πολύ καιρό είναι δρόμοι.

Η διαδρομή Τρίπολη- Μύλοι με το τρένο

 

Η διαδρομή Τρίπολη- Μύλοι με το τρένο

 

Λάμπρος Αντωνάκος

Στο σταθμό της Τρίπολης μπορούμε να δούμε τα όμορφα πολύ παλιά κτίρια από πελεκητή πέτρα. Τέτοια κτίρια υπάρχουν κατά μήκος όλης της σιδηροδρομικής γραμμής. Λόγω της ομορφιάς τους έχουν κηρυχθεί διατηρητέα. Λίγα λεπτά αφού μπούμε στο τρένο συναντάμε το Στενό, έδρα του Δήμου Κορυθίου. Είναι ένα καμποχώρι με καλλιέργεια πατάτας, μηλιάς, αχλαδιάς, αμπελιού κλπ.

Πηγαίνουμε προς το Παρθένι σχεδόν παράλληλα με την κοίτη του ποταμιού που έρχεται από τα Δολιανά και την Τεγέα. Κοντά στο χωριό το ποτάμι αλλάζει πορεία και κατευθύνεται ίσια προς τη ρίζα του βουνού Παρθένιον. Εκεί, ευθεία κάτω από την κορυφή υπάρχει μία καταβόθρα. Το ποτάμι μπαίνει μέσα και αφού κάνει 4 χιλιόμετρα, βγαίνει περίπου 1 χιλιόμετρο μετά τον Αχλαδόκαμπο, στην σπηλιά Πηνίκοβη. Η τρύπα έχει γίνει κατά μήκος ενός ρήγματος που περνάει ακριβώς από την κορυφή του βουνού. Κοιτώντας το βουνό θα δείτε μία πτύχωση σαν ρεματιά που έχει πολλά χαλίκια και κινητές πέτρες που φτιάχτηκαν όταν έσπασε το βουνό πριν εκατομμύρια χρόνια. Τα ίδια υπάρχουν και στην άλλη πλευρά του βουνού. Αυτές τις ειδικές πτυχώσεις οι ντόπιοι τις λένε σάρες ή χαλιάδες. Όταν τα νερά του ποταμιού είναι πολλά, δεν χωράνε στην τρύπα και πλημμυρίζει ο κάμπος. Τον προηγούμενο χειμώνα, το χωριό είχε αποκλειστεί για αρκετές ημέρες επειδή η λίμνη έφτανε μέχρι τα σπίτια! Το παλιό χωριό (Μπερτσοβά) ήταν στο πέρασμα προς την Αργολίδα, αριστερά της κορυφής (βόρεια, εκεί που περνάνε οι πυλώνες της ΔΕΗ). Εκεί υπάρχουν άφθονες τροχιές από κάρα της αρχαιότητας, που δείχνει ότι το πέρασμα είναι παλιό. Επειδή οι Τούρκοι περνώντας από εκεί ανάγκαζαν τους κατοίκους να τους υπηρετούν, σηκώθηκαν και έφυγαν. Το πιο ασφαλές μέρος από τα νερά είναι εκεί που φτιάχτηκε το χωριό. Ήταν πολύ μεγάλο χωριό, και ο τόπος λίγος, γι αυτό τα σπίτια  είναι πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Ο κάμπος του Παρθενίου παράγει ότι και το Στενό. 

Μετά το Παρθένι μπαίνουμε για λίγο στη σκοτεινή Γαλαρία. Σε λίγο βλέπουμε δεξιά μας το δρόμο του Άστρους και το χωριό Αγ. Σοφία. Το τρένο μπαίνει σε όρυγμα, περνάει τη γέφυρα του Αρμακά (κλεφτοκαπελού!) και βλέπουμε από μακριά το Ελαιοχώρι. Πριν γίνει η γραμμή, το Ελαιοχώρι (Μάσκληνα) ήταν ένα μέρος με ελάχιστους διάσπαρτους οικισμούς. Τα εμπορεύματα για την Τρίπολη, έφθαναν στο λιμάνι του Άστρους και με τα ζώα περνούσαν από εδώ. Όταν έγινε η γραμμή, το χωριό μεγάλωσε, έγινε εμπορευματικός σταθμός για όλα τα χωριά της περιοχής. Μπορούμε να πούμε ότι το τρένο δημιούργησε το Ελαιοχώρι όπως είναι τώρα! Η ελιά και το ήπιο κλίμα κράτησαν το χωριό μέχρι τώρα.

Περνάμε διαδοχικά τη μεγάλη σιδερένια γέφυρα του Αρκουδιά, μερικές μικρές, τη γέφυρα του Σύρτη και φτάνουμε στον Αχλαδόκαμπο. Το όνομά του είναι παλιό, και δεν στέκει η φήμη ότι του το έδωσε ο Κολοκοτρώνης. Αναφέρεται, για παράδειγμα, σε απογραφή των Βενετών το 1700 ως Acladocambos και ανήκε στην περιφέρεια της Tripolizza. Έχει τεράστια έκταση (110.000 στρέμματα), οκτώ φορές πάνω από το μέσο όρο των χωριών και πόλεων της Ελλάδας. Έχει αρκετά νερά, ελιές και κοπάδια. Το χωριό «σκαρφάλωσε» στο βουνό για να αποφύγει τον δρόμο των Τούρκων. Είναι από τις ελάχιστες πλέον κοινότητες της Ελλάδας.

Σε λίγο αφήνουμε δεξιά μας την Πηνίκοβη και μπαίνουμε στο φαράγγι του Ξοβριού. Εδώ μαζεύονται το χειμώνα πολλά νερά από το οροπέδιο της Τρίπολης, το Ελαιοχώρι, τον Αχλαδόκαμπο. Όμως το πιο εντυπωσιακό φαινόμενο είναι η πηγή του που βρίσκεται στο μόνο σημείο που η κοίτη είναι δεξιά μας όπως κατεβαίνουμε. Για κάποια χρόνια φέρνει νερό συνέχεια και για κάποια σταματάει. Έτσι, σταμάτησε το 1972, ήλθε το 1978 και σταμάτησε το 1988. Λειτουργεί σαν να γίνεται σιφωνισμός, έχει ξεσπάσει και καλοκαίρι στη δεκαετία του 1920. Στην αρχή φέρνει περίπου 3.000 κμ την ώρα, σταθερά χειμώνα – καλοκαίρι και σιγά - σιγά φτάνει τα 200 κμ την ώρα  οπότε σταματάει. Την χρονιά που πέρασε έβγαλε λίγο νερό (500 κμ την ώρα) και μάλλον θα σταματήσει γρήγορα.

        Φτάνουμε στην Ανδρίτσα. Ήταν τούρκικο τσιφλίκι και παρέμεινε σε έναν ιδιοκτήτη μέχρι το 1905 που πουλήθηκε ένα μέρος στους κατοπινούς κατοίκους. Είναι όμορφο μέρος με πολλά νερά, περιβόλια αλλά λίγους κατοίκους. Στο σταθμό υπάρχει μνημείο για τους 52 Τριπολιτσιώτες που κρέμασαν οι Γερμανοί στην κατοχή. Επειδή το νερό εδώ δεν έχει άλατα, οι μηχανοδηγοί άδειαζαν το βυτίο που είχε ο μουτζούρης (ατμομηχανή) και το γέμιζαν με καλό. Μαζί με τον Αχλαδόκαμπο και το Ελαιοχώρι πρέπει να αποτελούσαν τις αρχαίες Υσίες. Πηγαίνουμε προς Βελανιδιά, ένα Βερβαινιώτικο χωριό, όπως σε μεγάλο βαθμό οι Μύλοι, η Ανδρίτσα, το Κυβέρι, το Σκαφιδάκι. Τα άφθονα νερά που βγάζουν οι γεωτρήσεις της περιοχής έχουν μετατρέψει τον άλλοτε Ξερόκαμπο κοντά στο Σπηλιωτάκη, σε έφορο μέρος, με θερμοκήπια και πολλές δενδροκαλλιέργειες. Είμαστε πλέον στον Αργολικό κάμπο και σε λίγο φθάνουμε στους Μύλους. Οι Μύλοι έχουν πλούσια ιστορία, από το 2500 πχ μέχρι την κατοχή…….

Η σιδηροδρομική γραμμή

Οι μηχανικοί της εποχής (1885) που έκαναν τη χάραξη είχαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της μεγάλης υψομετρικής διαφοράς από τους Μύλους μέχρι το οροπέδιο της Τρίπολης (640μ).  Το τρένο δεν μπορεί να ανέβει σε μεγάλη ανωφέρεια γιατί γλιστράει. Έτσι, έπρεπε να χαράξουν αρκετά μακρινή διαδρομή. Η μία επιλογή ήταν να γίνει η γραμμή παραλιακή προς το Άστρος, να ανεβαίνει σιγά σιγά προς το βουνό, να περάσει ψηλότερα από το δρόμο Άστρους Τρίπολης και να φτάσει στο Ελαιοχώρι. Επιλέχτηκε η διαδρομή μέσω της χαράδρας του Ξοβριού ποταμιού (Ανδρίτσα – Αχλαδόκαμπος – Ελαιοχώρι). Αν κάποιος δεν γνωρίζει ότι το τρένο θέλει μικρές κλίσεις, θα παραξενευτεί που σε ένα σημείο της διαδρομής γίνεται ένας κύκλος 10 χιλιομέτρων μόνο και μόνο για να ανέβει το τρένο 150 μέτρα ψηλότερα! Από τον Αχλαδόκαμπο στο Ελαιοχώρι συναντάμε τη μεγαλύτερη κλίση στο σιδηροδρομικό δίκτυο της Πελοποννήσου (2,5%), με εξαίρεση βέβαια του οδοντωτού στον Βουραϊκό.

Από την περιοχή Ανδρίτσας μέχρι το Παρθένι υπάρχουν 12 μεταλλικές γέφυρες και πολλές μικρές πέτρινες. Η μεγαλύτερη είναι τσιμεντένια, κοντά 300 μέτρα μήκος, βρίσκεται στο Σύρτη, κοντά στον Αχλαδόκαμπο. Τελείωσε το 1973. Την προηγούμενη (σιδερένια) την ανατίναξαν οι Γερμανοί φεύγοντας, και για πολλά χρόνια  το τρένο έμπαινε στη ρεματιά, σταματούσε, έμπαινε στην άλλη πλαγιά και συνέχιζε την πορεία του με την όπισθεν. Η μεγαλύτερη σιδερένια είναι του Αρκουδιά στο Ελαιοχώρι, έχει μήκος 165 μέτρα και το μεγαλύτερο ύψος της Πελοποννήσου (76μ). Επειδή οι γέφυρες είναι ευαίσθητες από στρατιωτικής πλευράς, δηλαδή γκρεμίζονται εύκολα και φτιάχνονται πολύ δύσκολα, οι αρχές φρόντιζαν να αποφύγουν τις συνέπειες από πιθανή καταστροφή τους. Έτσι, το 1938 κατασκευάστηκε εφεδρικός δρόμος από το στρατό από την Ανδρίτσα μέχρι το Ελαιοχώρι. Επίσης, οι Γερμανοί διατηρούσαν ισχυρή στρατιωτική δύναμη στο Ελαιοχώρι που επιτηρούσε τις γέφυρες.

Αληθινή επανάσταση έγινε στην περιοχή όταν φτιάχνονταν οι γραμμές! Οι κάτοικοι της περιοχής που ως τότε ζούσαν με αγροτικές και κτηνοτροφικές ασχολίες, ξαφνικά ήρθαν σε επαφή με όλα τα μέσα της τεχνολογίας της εποχής. Μαζεύτηκαν εργάτες από όλη την περιοχή. Άλλοι δούλευαν  την   παραμίνα για να ανοίγουν τρύπες στους βράχους, άλλοι ατσάλωναν εργαλεία, άλλοι δούλευαν στα βαγονέτα που μετέφεραν υλικά, άλλοι πύρωναν και τοποθετούσαν ήλους (χοντρά πριτσίνια, καρφιά) στα κομμάτια των γεφυριών, άλλοι πελεκούσαν πέτρες, άλλοι βοηθούσαν σε τοπογραφικές εργασίες. Υλικά όπως ο δυναμίτης, το τσιμέντο, το αντισκωριακό χρώμα, τα κεραμίδια πλάκες (Γαλλικά) εμφανίστηκαν για πρώτη φορά. Οι κάτοικοι απέκτησαν γνώσεις και υλικά που περίσσεψαν και έφτιαξαν εργαλεία για τις δουλειές τους και για τα σπίτια τους. Δεν έλειψε και η κουτοπονηριά. Κάποιος έκλεψε σακιά με τσιμέντο χωρίς να ξέρει πως χρησιμοποιείται και τα έθαψε στο χωράφι του. Όταν πήγε να τα βγάλει, νόμισε ότι τον τιμώρησε ο Θεός και έκανε τα σακιά πέτρες!

Επειδή η εταιρεία ήταν ιταλική, οι ιταλικές λέξεις παρέμειναν, όπως γαλαρία, ντρετσέρα (όρυγμα), γκανάτσα (μεταλλικός σύνδεσμος), τραβέρσα (στρωτήρας, το ξύλο που πατάει η ράγα), περτζελάνα (είδος κονιάματος), φουρνέλο κλπ. Προκαλεί θαυμασμό το πόσο γρήγορα έγινε αυτό το έργο. Μόλις 3 χρόνια από την Κόρινθο μέχρι την Καλαμάτα! Η εταιρεία που ανέλαβε το έργο χρεοκόπησε, το ίδιο και η Ελλάδα για όλα τα έργα της περιόδου 1880 – 1890. Ο “πρωθυπουργός των τρένων” Χαρίλαος Τρικούπης είπε μέσα στη Βουλή «κύριοι επτωχεύσαμεν»!

Πως δούλευε

Φανταστείτε μία μεγάλη χύτρα που της παίρνουμε τον ατμό με σωλήνα και τον βάζουμε στην άκρη μιας σύριγγας. Το έμβολο της σύριγγας θα κινηθεί προς τα έξω. Η ατμομηχανή χρησιμοποιούσε τα έμβολα όπως ο ποδηλάτης τα πόδια του: Εσπρωχναν το πετάλ ώστε να γυρίζει η ρόδα. Βέβαια, η ρόδα της ατμομηχανής δεν είχε πετάλ αλλά ένα αξονάκι που λεγόταν κομβίο.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η λειτουργία της ατμομηχανής ήταν ο κύριος παράγων της βιομηχανικής επανάστασης. Το πρώτο τρένο κύλησε το 1840 περίπου. Από τότε, σε 160 χρόνια, ο κόσμος άλλαξε τόσο, όσο δεν είχε αλλάξει σε χιλιάδες χρόνια!

Μία ξενάγηση στην περιοχή Αρμακά – Στρατηγέκων Ελαιοχωρίου Αρκαδίας

 

Μία ξενάγηση στην περιοχή Αρμακά – Στρατηγέκων  Ελαιοχωρίου Αρκαδίας

 

Η περιοχή αυτή ήταν για χιλιάδες χρόνια σημαντικό πέρασμα με κατευθύνσεις από Αργολίδα προς Τεγέα και Λακωνία και από Θυρέα – Αστρος προς Τεγέα. Υπάρχει πλήθος από δρόμους όλων των εποχών, με αρκετές παραλλαγές. Σήμερα περνάνε από την περιοχή ο σιδηρόδρομος, ο δρόμος Αργους- Ελαιοχωρίου- Τρίπολης, ο δρόμος Ελαιοχωρίου – Παρθενίου, ο λιθόστρωτος δρόμος για πεζούς, Ανδρίτσα – Ελαιοχώρι – Αγ. Σοφία – Δραγούνι, ο αγωγός του Μεθυδρίου κτλ.   Ακόμα, η περιοχή έχει βάραθρα με το δικό τους ενδιαφέρον. Ας τα δούμε λοιπόν:   

Α. Ο Αρμακάς είναι ο αυχένας της νοτιοανατολικής απόληξης του όρους Παρθένιον. Η λέξη προέρχεται από το έρμαξ (έρμακος κτλ) που σημαίνει λιθοσωρός. Ισως έχει σχέση  με το Ερμής, αφού οι Ερμαί ήσαν λιθοσωροί, οδοδείκτες  με ή χωρίς κεφαλή Ερμή. Είναι λοιπόν ταυτόσημη η λέξη με το «τοιχιάς» που ονοματίζει έναν μακρύ λιθοσωρό που ξεκινά στον Αρμακά και μάλλον τελειώνει, ανατολικά, στο κάτω μέρος στο Βαγιόρεμα (κοντά στο κοτέτσι του Τσιώρου). Στον χάρτη με κόκκινο χρώμα είναι τα πιο ευκρινή τμήματα του τοιχιά. Ο λιθοσωρός είναι από ακανόνιστες πέτρες, έχει πλάτος 2-3 μέτρα και εκτείνεται σε μήκος τουλάχιστον 700 μέτρων. Οι πέτρες είναι τοποθετημένες καλά σε ξερολιθιά μόνο στο σημείο 2 του χάρτη.

Η συνέχεια του λιθοσωρού διακόπτεται όπου η διέλευση δρόμων σε νεώτερες εποχές έκανε βολική την χρήση και μεταφορά του δομικού υλικού (πέτρες). Οι πέτρες είναι ντόπιες, μάλλον ήσαν επιφανειακές ή έβγαιναν εύκολα. Ιχνη επιφανειακής εξόρυξης  υπάρχουν ανατολικά της στράτας (μπλέ χρώμα) επί της γραμμής του τοιχιά.  Δεν είναι σίγουρο αν ο τοιχιάς συνεχίζεται πάνω από την γραμμή του τρένου (στο χάρτη, αριστερά από τη γραμμή είναι μία πιθανή συνέχεια. Εντύπωση προκαλεί η αφήγηση μεγαλυτέρων ότι «προτού πυκνώσει πολύ το ρουμάνι φαινόταν ο τοιχιάς να ανεβαίνει πολύ πάνω στο βουνό» Μάλλον φαινόταν μία σειρά φυσικού βραχισμού που υπάρχει εκεί.) Επίσης, έρευνα χρειάζεται αν υπάρχει κάποια σχέση ανάμεσα στον τοιχιά και μία σειρά θεμέλιων λίθων λίγα μέτρα από την γεώτρηση. Σημειώνω ότι αυτό το σημείο λεγόταν τοιχιάς από διαβάτες της διαδρομής (αφήγηση Ιωάννη Καμπυλαυκά από την Γαλτενά).

Πιθανώς ο Τοιχιάς ήταν όριο των αρχαίων κρατών Σπάρτης – Άργους. Ισως κάποιο του σημείο ήταν τριπλό όριο αφού το Παρθένιον όρος ανήκε κυρίως στην Τεγέα. Από διήγηση παλαιοτέρων, ο τοιχιάς φαινόταν να εκτείνεται αρκετά προς τα πάνω (δυτικά, αριστερά στο χάρτη). Στην αρχαία Σπάρτη  τα παιδιά ανύπαντρων Σπαρτιατισών ονομάζονταν Παρθένιοι. Σε κάποιες περιπτώσεις οι Σπαρτιάτες τους έδιωχναν μακριά σε περιοχές που έλεγχαν.  Αυτοί, ίσως έδωσαν το όνομα στο Παρθένιο όρος. 

Β. Τα Στρατηγέκα (οι ντόπιοι προφέρουν τα τοπωνύμια χωρίς γιώτα «..έκα» αντί για «..έικα»)

Ότι έχει απομείνει από το κάποτε κέντρο του χωριού. Υπήρχαν και διώροφα κτίσματα που έχουν καταρρεύσει.

Ησαν χάνια σε διαχρονικό σταυροδρόμι. Το όνομα οφείλεται στον πρώτο Στρατηγάκο, προερχόμενο από τη Μάνη, που εγκαταστάθηκε εκεί πρίν την επανάσταση του 1821. Φτιάχτηκε μία συστάδα από χάνια. Αργότερα η οικογένεια έφτιαξε χάνι και στον Αγιο Νικόλα  (Καστρί). 

Πιθανώς  υπήρχε χάνι και σε παλαιότερα χρόνια. Η περιοχή έχει πηγάδια αστείρευτα ενώ πιο παλιά το νερό της ρεματιάς έτρεχε μέχρι τις αρχές καλοκαιριού. Αυτό ήταν πολύ σημαντικό για τους οδοιπόρους σε μία περιοχή που δεν έχει πολλά νερά.

 Από αφήγηση του Αθ. Καραχάλιου στον γράφοντα, είχε βρεί 2-3 τεράστια κεραμίδια (ένα πόδι επί τρία) τα οποία υπέθετε ότι ήταν υλικό τάφων. Το μέγεθος ταιριάζει σε αρχαία  κεραμίδια στέγης που ίσως είχαν έλθει από αλλού.

 Το σημείο είναι κομβικό. Στους νεώτερους χρόνους, πριν φτιαχτεί ο σιδηρόδρομος (1892), ήταν πέρασμα από Αστρος προς Τρίπολη.  Διάφορα εμπορεύματα περνούσαν από εδώ. Επίσης, περνούσε μεγάλος αριθμός κοπαδιών από την Αργολίδα προς τα ορεινά και αντίστροφα σε εποχιακές μετακινήσεις για να αλλάζουν βοσκοτόπια.  Στις αρχές του 20^ου αιώνα, σύμφωνα με αφήγηση του Ευάγγελου Διαμαντάκου, « Το μεγάλο χάνι έδινε δέκα χιλιάδες μπότσες κρασί το χρόνο. Και την άνοιξη υπήρχαν μέρες που σφάζανε 70 ζωντανά από όλη την περιοχή, τα κουβαλάγανε με μουλάρια στο σταθμό και τα στέλνανε στην Αθήνα  και άλλες πόλεις». Η ποσότητα του κρασιού  είναι τεράστια αφού μία μπότσα ζύγιζε δύο και μισή οκάδες, δηλαδή  2,5 Χ 1,280 = 3,200 κιλά, άρα η συνολική ποσότητα έφθανε τα 32.000 κιλά κρασί το χρόνο!

Τώρα, από αυτά τα κτήρια, ελάχιστα στέκουν. Οι ιδιοκτήτες έχουν αλλάξει γειτονιά ή τόπο διαμονής. 

Υπάρχουν αρκετές ιστορίες για τα χάνια.

Οπως του ληστή Λύγκου που ο χαντζής (Γεώργιος Στρατηγάκης) απέκρυψε από το καταδιωκτικό απόσπασμα με πονηριά μέσω ενός καταρράκτη (καταπακτής) και αυτός του χάρισε ένα μαυρομάνικο μαχαίρι και το ψευδώνυμο – χαρακτηρισμό «Ζέκιος». Κατά άλλη αφήγηση το περιστατικό έγινε με τον ίδιο χαντζή αλλά στον Αγιο Νικόλα. Το περιστατικό έγινε περί το 1860-1880, αλλά δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς.

Άλλη ιστορία είναι με τον αγωγιάτη που το ζώο του πήγε να πιεί από την τέσα (κουβά) που μόλις είχε γεμίσει ο χαντζής από το πηγάδι. Κάπου ο χαντζής το είδε με το κεφάλι μέσα και φώναξε:

-Ε! Το νερό κάνει μια δεκάρα.

- Δεν ήπιε, λέει ο αγωγιάτης.

- Το ίδιο κάνει. Το μύρισε!   

 

Γ. Ο δρόμος προς Αστρος – Θυρέα και Αργολίδα ήταν αμαξιτός, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους και πρώτον τον Κ.  Ρωμαίο.  Δηλαδή περνούσαν κάρα, που συνήθως τραβούσαν βόδια και λέγονται βοιδάμαξες. Εδώ πρέπει να κάνουμε μία παρεμβολή για την τεχνολογία των κάρων:

Το μεγάλο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει ο τεχνίτης ήταν η αντοχή του κινητού μέρους των βοιδάμαξων δηλαδή του συστήματος άξονας – τροχοί. Το μέγεθος των τροχών έπρεπε να είναι μεγάλο για να κυλάνε πιο εύκολα και να απορροφούν τις μικροανωμαλίες του δρόμου. Το μεγάλο μέγεθος όμως αφενός σήκωνε ψηλά το φορτίο με κίνδυνο ανατροπής, αφετέρου, όταν έγερνε η άμαξα, καταπονούσε τις ακτίνες και το σημείο που κατέληγαν πάνω στον άξονα (λέγεται πλήμνη) με κίνδυνο να σπάσει ο άξονας ή ο τροχός. Οι οδοποιοί βοηθούσαν την αντοχή των αμαξών με τους εξής τρόπους:

-Σε μέρη βραχώδη χάραζαν (σμίλευαν) τα βράχια ώστε να κυλάνε οι τροχοί μέσα σε δύο αυλάκια λεία και κατά το δυνατόν ευθέα. Επειδή κάθε άμαξα έπρεπε να κυλάει στους ίδιους δρόμους, ο τεχνίτης έφτιαχνε απόσταση ανάμεσα στους τροχούς (λέγεται μετατρόχιο) όσο ήταν και η απόσταση ανάμεσα στα αυλάκια. Αλλιώς, ο ένας τροχός θα πάταγε σε ανώμαλο έδαφος ή θα στράβωνε για να μπεί στο αυλάκι και θα έσπαζε. Κάθε καινούργιος δρόμος και κάθε καινούργια άμαξα τηρούσαν τον κανόνα της σταθερής απόστασης ανάμεσα στους τροχούς. Ετσι, κατά την γνώμη του γράφοντος έχουμε μία  τυποποίηση που έφτασε ως τις μέρες μας. Συγκεκριμένα, το μετατρόχιο των αρχαίων αμαξών είναι ίδιο με το μετατρόχιο του τρένου (1,41μ), με πιθανή την εξήγηση ότι ο πρώτος που τοποθέτησε ράγες δεν χρειαζόταν να φτιάξει και άμαξα, αυτή υπήρχε. Οι πρώτες μηχανές τοποθετήθηκαν σε υπάρχουσες άμαξες. 

- Όταν έπρεπε ο δρόμος να ανεβεί σε υψόμετρο, πολλές φορές προτιμούσαν την πορεία ακριβώς προς τα πάνω, παρά στο πλάι. Οι κλίσεις είναι σε αρκετές περιπτώσεις πολύ μεγάλες. Προτιμούσαν δηλαδή να πιέσουν τα ζώα παρά να λαξεύσουν τις πλαγιές ώστε να μην γέρνουν οι δρόμοι αριστερά ή δεξιά. Αυτή η πορεία βοηθούσε επίσης όταν το έδαφος ήταν ασταθές και φυσικά συντόμευε τις αποστάσεις. Συχνά, για τους πιο πάνω λόγους οι δρόμοι περνούν από κορυφογραμμές.  

 Από τα Στρατηγέκα χάνια ο δρόμος ανέβαινε στις Κόντρες, έσμιγε με τον υπάρχοντα δρόμο στο θεμονοστάσι, έμπαινε στις ελιές και από εκεί ίσως ακολουθούσε τον σημερινό, ίσως κατευθυνόταν στην κορυφή του μικρού υψώματος και μετά στην τελική ευθεία προς Αγ. Παρασκευή. Εκεί γινόταν διακλάδωση:α) προς Αγ. Δημήτρη – Κάρβυα – Ανεμόμυλο – Λούτσες – Ξυλόπυργο  - Τσόροβο Δολιανών στη Ζάβιτσα – Ελαιούντα (Σπηλιωτάκη) κτλ. Αυτή τη διαδρομή αναφέρει ο Π. Φάκλαρης με παραπομπή στον Κ. Ρωμαίο.  β) προς Αστρος (Θυρέα). Αναφέρεται ότι ο Ηρώδης ο Αττικός είχε ξεναγήσει τον αυτοκράτορα Αδριανό  στην Τεγέα ξεκινώντας από την έπαυλη του στην Εύα Δολιανών.  Πιστεύουμε ότι ήταν ένας καλός λόγος για να βελτιωθεί ο δρόμος.

Πρέπει να αναφερθεί ότι μέχρι το 1904 το πανηγύρι της Τεγέας γινόταν στην Αγία Παρασκευή όπου έφθαναν ζώα και  εμπορεύματα από τον σταθμό και παλιότερα από όλη την περιοχή, την Αργολίδα και το Αστρος. 

Δ. Ο δρόμος προς την Ανδρίτσα – Αργος (βόρειο κομμάτι της Βλαχόστρατας)

Η στράτα όπως φαίνεται από τον Αρμακά

 Πηγαίνει προς το εξωκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής και συναντά την άσφαλτο που οδηγεί από το κέντρο προς Αγ. Παρασκευή.

Η στράτα από την άσφαλτο που πηγαίνει στην Αγ. Παρασκευή. Φαίνεται ο ανατολικός από τους δύο τοίχους που όριζαν τον δρόμο. Στον ορίζοντα αριστερά ο Αρμακάς. 

Αυτό το κομμάτι είναι εγκαταλειμένο πολλά χρόνια. Είναι κατάφυτο με δένδρα άγρια. Ξεχωρίζει από μακριά σαν μία δασωμένη γραμμή.

Εχει αριστερά δεξιά τοίχο. Από την άσφαλτο συνεχίζει προς τα πάνω, περνάει από τον Αράπη (τοποθεσία με ίχνη αρχαίας εγκατάστασης), το Γιαννηλάκι,  μετά πάνω από τον Αγιο Πέτρο και από εκεί Ελληνικό, Ανδρίτσα κτλ. Μέχρι τον Αγιο Πέτρο η πορεία του είναι σχεδόν ευθεία, πάνω στο καταρράχι.

Υπήρχαν τουλάχιστον άλλοι δύο δρόμοι που οδηγούσαν από τον Αρμακά προς εξωκκλήσι Αγίου Πέτρου – Ανδρίτσα κτλ. Ο ένας ήταν ο σημερινός κεντρικός δρόμος του χωριού και ο άλλος από το ρέμα της Εκκλησίας στα Τσιαχρανέκα, αλώνι στα Μισοραχίτικα,  Λίμνη, Ελληνικό κτλ. Ο οδοιπόρος που χρησιμοποιούσε αυτούς τους δρόμους είχε και άλλες επιλογές, εκτός από τα χάνια, και ίσως δεν περνούσε από εκεί.

Ε. Βλαχόστρατα επίσης λέγεται ο δρόμος που οδηγεί προς Τεγέα (κίτρινη γραμμή). Ξεκινάει εντυπωσιακά πλατύς (4μ μεταξύ των πλαϊνών τοίχων) και η φθορά του εδάφους από τη χρήση του έχει κατεβάσει το επίπεδο 0,5 μ. Ανεβαίνει κόντρα στο βουνό μέχρι τον αμαξωτό προς Παρθένι, στρίβει αριστερά, πάνω  από  το μαντρί του Παναγιωτάκου είναι σκαμμένος οριζόντιος για τους δύο τροχούς, μετά περνάει αριστερά στο πετρογέφυρο και ανεβαίνει πάνω από την γραμμή του τρένου, όπου υπάρχουν αυλάκια που δείχνουν να είναι τροχών. Η αριστερή πλαγιά ανεβαίνοντας προς το πετρογέφυρο του τρένου έχει πολλές παραλλαγές της στράτας. Είναι το σημείο με την μεγαλύτερη ανάβαση. Ισως η κατασκευή της γραμμής συνέτεινε στη διάνοιξη άλλης παραλλαγής. Από εκεί, στο λατομείο της γραμμής, μετά ευθεία στο πετρογέφυρο προς Παρθένι.

Η στράτα όπως φαίνεται από το Μακρυπλάι.

Αυτό το κομμάτι φαίνεται από τον δρόμο Τρίπολης – Αστρους και ειδικά τα τελευταία χρόνια που έχει καεί το ρουμάνι. Πενήντα περίπου μέτρα πάνω από το ρέμα προς το Μακρύ πλάι υπάρχει υπόγεια δεξαμενή. Υπήρχε ως φυσική κοιλότητα αλλά διαμορφώθηκε. Το λαξευτό στο βράχο στόμιο είναι δείγμα της διαμόρφωσης.  Από αυτό το σημείο μέχρι τον αυχένα στους Αγιους Δέκα δεν είναι ευκρινής η διέλευση του δρόμου. Πάντως στον αυχένα υπάρχουν αυλάκια τροχών (τροχιές).

Ζ. Ο δρόμος που πηγαίνει στην ορεινή Κυνουρία και την Λακωνία. Ηταν πολύ σημαντικός όταν το τρένο λειτούργησε ως κύριο μέσο μεταφοράς εμπορευμάτων και ανθρώπων. Εξυπηρετούσε ο δρόμος την κίνηση των εμπορευμάτων όλης σχεδόν της ορεινής Κυνουρίας. Μέχρι και το ταχυδρομείο των χωριών της. Τα εμπορεύματα έρχονταν στο σταθμό με το τρένο. Πιθανώς ο κεντρικός δρόμος του χωριού έγινε για να συνδέσει τα χάνια με το σταθμό.

Λιθόστρωτο στον Αρμακά πλάτους 3 μ.

Ηταν τέτοια η κίνηση του δρόμου που ανάγκασε   τις αρχές να τον κάνουν λιθόστρωτο εξαιρετικής κατασκευής σε μεγάλο του μήκος. Αυτή η βελτίωση έγινε το 1916 και έφτασε λίγο πάνω από την Αγία Σοφία προς Λαγκάδα - Δραγούνι. Εγιναν παραλλαγές και πέτρινο γεφύρι στο ρέμα της Αγ. Σοφίας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οδοιπόρους, αρκεί να σημανθεί και να αποκατασταθεί στα σημεία που τον έχουν κόψει τα σημερινά μηχανήματα και οι ιθύνοντες δεν φρόντισαν να υπάρχει μία ομαλή προσπέλαση (Αποθήκη Μέγγου,  νέος δρόμος στον Αρμακά, νέος δρόμος Τρίπολης Αστρους)

Η. Επειδή το πέτρωμα όλου του Παρθενίου όρους είναι ασβεστολιθικό,  είναι σπηλαιωμένο. Υπάρχουν άφθονες καταβόθρες (μικρές τρύπες) όπου χάνονται τα νερά. Οι ντόπιοι λένε τις μεγάλες τρύπες πρόποντες. Εχουν σχήμα αντεστραμμένου χωνιού, δηλαδή υπάρχει ένας κατακόρυφος αγωγός κάποιων μέτρων που οδηγεί σε ένα κωνικό σπήλαιο.

Το στόμιο της μεγάλης πρόποντης στον Αρμακά και η θέση της

(Οδηγίες: Ξεκινάμε από την άσφαλτο ακολουθώντας την παλιά διασδρομή, όχι το καλντερίμι λίγα μέτρα πιο πέρα. Στα 90 μέτρα αφήνουμε το μονοπάτι και πάμε αριστερά 50 μέτρα, σε ένα χούνωμα. Εκεί είναι. Προσοχή!) 

Μία μεγάλη πρόποντη  (αλλιώς σπηλαιοβάραθρο) είναι λίγα μέτρα από την άσφαλτο προς την Αγ. Σοφία. Το επιφανειακό της άνοιγμα προκαλεί δέος, έχει μήκος 6 μέτρα και πλάτος 2. Το βάθος της πρόποντης είναι 13-14μ. Πρόποντη ήταν και ο Καιάδας. Μία άλλη, πολύ βαθειά πρόποντη είχε στόμιο στην άκρη του δρόμου κάτω από τον κτισμένο τοιχιά. Όταν πλάτυνε ο δρόμος, χώσανε το στόμιο και τώρα είναι περίπου 2 μέτρα από τον βράχο, κάτω από την άσφαλτο. Το 1974 με ομάδα παιδιών είχαμε κρεμάσει μία πέτρα με σκοινί 37 μέτρα και ήταν τεντωμένο!

 

Θ. Το γεφύρι τελείωσε το 1892. Το σιδερένιο τμήμα του αντικαταστάθηκε το 1972.  Το έργο του σιδηροδρόμου είναι με βάση τις συνθήκες της εποχής, το μεγαλύτερο που έγινε στην Ελλάδα.

Το γεφύρι του Αρμακά όπως φαίνεται από τον δρόμο δίπλα στο σημείο 2 του χάρτη, δηλαδή κάτω από το χτιστό τμήμα του τοιχιά. 

 Αυτό το μετρίου μεγέθους γεφύρι (μήκος σιδερένιου τμήματος 40μ ενώ το αντίστοιχο του Αρκουδιά είναι 165μ) απαίτησε τεράστιο όγκο υλικών. Κάθε πόδι από τα δύο μεγάλα έχει όγκο 270 κυβικά και μεγάλο μέρος από αυτά είναι πελεκητή πέτρα. Αν προσθέσει κανείς τα άλλα πόδια, τις καμάρες,  τους κώνους στήριξης, ο όγκος ξεπερνά τα 1500 κυβικά. Η γέφυρα του Αρμακά (Κλεφτοκαπελού) είναι ένα δείγμα από τα άφθονα θαύματα που έγιναν για να περάσει το τρένο στην περιοχή. Εχει εύκολη πρόσβαση τόσο από την βλαχόστρατα όσο και από την άσφαλτο, προς το Παρθένι. 

 

 

 

Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ

Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ

Μία ιστορία από ηρωικές εποχές.

Ο Νικόλαος Χρήστου Μακρής πήγε στον μεγάλο πόλεμο 21 ετών. Ηταν ένας από τους 85 Ελαιοχωρίτες που είχαν πάει τότε να υπερασπιστούν τα σύνορα της πατρίδας.

Την άνοιξη του 41 ένας όλμος του αφαίρεσε μερικά πλευρά και του σακάτεψε το ένα πνευμόνι. Μεταφέρθηκε όπως όπως στην Αθήνα. Το μέτωπο είχε καταρρεύσει στο μεταξύ και αυτός νοσηλευόταν. Το τραύμα τεράστιο, τα μέσα της εποχής και λόγω κατάστασης ανεπαρκή. Αντιβίωση δεν υπήρχε, ο αριθμός των τραυματιών μεγάλος. Ο φαντάρος εξαντλημένος άρχισε να πέφτει σε λήθαργο. Περνούσε ο καιρός, οι γιατροί και οι νοσοκόμες τον ξέγραψαν. Από σύμπτωση τον είδε ένας Ελαιοχωρίτης και βλέποντας την κατάστασή του αποφάσισε να μην αναφέρει τίποτα στους δικούς του – καλύτερα να τον θεωρούν αγνοούμενο σκέφτηκε.

Στους δύο μήνες μισοξυπνάει αδύναμος και βλέπει ότι η νοσοκόμα φέρνει φαγητό σε όλους, αλλά όχι σε αυτόν, είχε πολύ καιρό να του φέρει, ήταν σε κώμα.

Εμένα δεν θα μου φέρεις; Της λέει.

Έκπληκτη η νοσοκόμα: πεινάς;

Αν πεινάω λέει!

Ένα πιάτο φακές σήμανε την ανάσταση του.

Πέρασε ο καιρός, έφτασε Αύγουστος, η πληγή είχε κλείσει, αλλά ο  φαντάρος  δεν είχε συνέλθει ακόμη.

Το νοσοκομείο τον έδιωξε, δεν είχε κάτι άλλο να του προσφέρει. Ειδοποιήθηκαν οι δικοί του, ο Νικόλας είναι καλά,  είναι λίγο αδύναμος θα έλθει με το τρένο στο Ελαιοχώρι.

Πήγε ο πατέρας του στο σταθμό με ένα ζώο να τον παραλάβει.

Κατέβηκαν 5-6 από το τρένο. Ο πατέρας του τους ρώτησε όλους – και τον ίδιο- μήπως είδατε ένα φαντάρο; Ο λεβεντάνθρωπος, Μακρής όνομα και πράμα ήταν μόλις 33 οκάδες (42 κιλά), που να τον γνωρίσει ο πατέρας του.

Ο Νικόλας έκανε οικογένεια,  έζησε μία φυσιολογική ζωή. Έφυγε χθές στα 97 του, τελευταίος από τους 85 που πολέμησαν.

Ευχόμαστε όλοι καλό ταξίδι. Ευχόμαστε στα παιδιά του και τα εγγόνια του να πάρουν την αντοχή, την δύναμη και τη θέληση του.

Ελπίζω ότι δεν θα στενοχωρήσω τα παιδιά του που δημοσίευσα αυτή την άγνωστη σε πολλούς ιστορία.

Λάμπρος Α. Ελαιοχώρι, 27- 12- 2016

 

O ΟΡΟΣ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ...

 

O ΟΡΟΣ ΤΟΥ ΟΡΟΥΣ... 

Ἕνα «Γραμμένο λιθάρι» τοῦ ΛΑΜΠΡΟΥ ΑΝΤΩΝΑΚΟΥ, Ἐκπαιδευτικοῦ 

Στὸ Ἐλαιοχώρι (Μάσκληνα), σὲ ὑψόμετρο 700 μ. περίπου καὶ σὲ τρία τέταρ-τα δρόμο πρὸς τὴν κορυφὴ τοῦ Παρθενίου ὄρους «Παρθενιώτικος Ἀγηλιάς», ὑ-πάρχει ἕνα μεγάλο, ριζιμιό «Γραμμένο λιθάρι». Εἶναι πάνω ἀπὸ 4 μέτρα ψηλό. Ἀποτελεῖται ἀπὸ σταχτὶ ἀσβεστόλιθο καὶ δίπλα του περνᾶνε φλέβες ἀπὸ ὄνυ- χα. Ὑπάρχουν καὶ θραύσματα ὄνυχα. Στὶς κοντινὲς λάκες, λίγο πιὸ πάνω, ποὺ καλλιεργοῦνταν μέχρι τὸ 60, ἔχουν βρεθεῖ ἐλάχιστα κεραμίδια τῆς ἀρχαίας ἐ- ποχῆς. Τὸ λιθάρι ἔχει μιὰ μεγάλη ἐπιγραφὴ (βλ. επόμενη σελίδα). Ἡ ἐπιγραφὴ εἶναι παλίμψηστη, ὅπως φαίνεται ἀπὸ τοὺς χαρακτῆρες ποὺ ἀ- νήκουν σὲ διαφορετικὴ ἐποχὴ ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τὴν διαφορετικὴ κατάσταση τῶν γραμμάτων. Ἔχουν γίνει πολλὲς προσπάθειες γιὰ τὴν ἑρμηνεία της. Θὰ ἐπιχει- ρηθεῖ καὶ σὲ αὐτὸ τὸ κείμενο ἡ ἑρμηνεία, μὲ ὅλους τοὺς κινδύνους ποὺ διατρέ- χει ὅποιος ἀνακατεύει τὰ περασμένα. Ξεκινᾶμε: Ὑπερβαλλόντι δὲ τὴν κορυφὴν τοῦ ὄρους, ἔστιν ἐν τοῖς ἤδη γεωργουμένοις τεγεατῶν ὄρος καὶ ἀργείων κατὰ τὰς Ὑσιὰς τὰς ἐν τῆ Ἀργολίδι... (Παυσανία Ἀρκαδικά, τελευταία παράγραφος, ὅπου περιγράφει τὴν διέλευση ἀπὸ τὸ Παρ- θένιον ὄρος). Στὸν τόπο μας, ποὺ τὸ ἀνάγλυφο εἶναι ἔντονο καὶ καλύπτει τὸ μεγάλο μέρος τῆς γῆς, ἡ ὁριοθέτηση τῶν μεγάλων περιοχῶν στηρίχτηκε σ’ αὐτό. Ἔτσι, ὡς ὅρια χρησιμοποιοῦνται ἀπὸ τοὺς ἀρχαίους χρόνους μέχρι σήμερα εἴτε οἱ κορυ- φογραμμὲς εἴτε οἱ ρεματιές. Τὰ πεδινὰ ἀνῆκαν σ’ ἕνα κράτος. Ὁ λόγος ποὺ ὑπῆ- ρχε ὁ «ὅρος», δηλαδὴ τὸ σύνορο ἀνάμεσα στὰ δύο κράτη (Τεγέα Ἀρκαδίας ἀπὸ τή μιὰ καὶ Ὑσίαι Ἄργους ἀπὸ τὴν ἄλλη) εἶναι ὅτι τὰ σύνορα δὲν ἦσαν φυσικά. Στὸ κείμενο τοῦ Παυσανία, ὅπως εἶναι ἡ πλέον ἀποδεκτὴ μορφή, ὑπάρχει ἕνας «ὄρος», ὁ ὁποῖος βρίσκεται στὸν κάμπο τοῦ Ἀχλαδόκαμπου*, στὴ στρᾶτα ἀπὸ τὸ Παρθένι (Μπερτσοβὰ) ποὺ περνάει ἀπὸ μιὰ ρεματιὰ τοῦ Παρθενίου ὄ- ρους. Εἶναι ἀκόμη ἐκεῖ, στά «Μπερτσοβίτικα» χωράφια ποὺ ἀκόμα καὶ σήμε- ρα ἀνήκουν στοὺς Μπερτσοβίτες. Ὅμως ὁ ἕνας «ὅρος» δὲν ὁρίζει περιοχή. Χρειάζονται τοὐλάχιστον δύο. Ἐ- κτὸς ἐὰν ὁ Παυσανίας ἁπλῶς περιγράφει τὸ δρόμο. Ἕνα δεύτερο σημεῖο προσο- χῆς εἶναι ὅτι μιλάει γιὰ κορυφή. Ὅμως ἡ στρᾶτα δὲν περνάει ἀπὸ κάποια κορυ- φή, ἀλλὰ ἀπὸ ἕνα ἐξαιρετικὰ χαμηλὸ αὐχένα, μόλις 50 μέτρα πάνω ἀπὸ τὸ χα- * Παρεπιμπτόντως, τὸ ὄνομα ὑπάρχει πρὶν τὸ 1700, ἄρα δὲν στέκει ἡ φήμη περὶ ὀνοματοδο- σίας ἀπὸ τὸν Κολοκοτρώνη. ΔΙΟΤΙΜΑ. ΤΕΥΧΟΣ 2, ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2005. 2. μηλότερο σημεῖο τοῦ κάμπου στὸ Παρθένι. (Πάνω ἀπὸ τὴν καταβόθρα ὅπου εἰσβάλει ὁ Γαρεάτης γιὰ νὰ βγεῖ 4 χιλιόμετρα πιὸ κάτω). Ψάχνοντας λοιπὸν στὰ Ἀρκαδικὰ τῆς «Ἐκδοτικῆς Ἀθηνῶν», θὰ βροῦμε καὶ ἄλλη διατύπωση ποὺ ἀναφέρεται σὰν κείμενο παλαιὰς ἔκδοσης: «...Ὑπερβάλλοντι δὲ τὴν κορυφὴ τοῦ ὄρους, ἐν τοῖς ἤδη γεωργουμένοις, ἔστιν τεγεατῶν ὅροι καὶ ἀργείων καθ’ ἃ κα- τὰ τὰς Ὑσιὰς τὰς ἐν τῇ Ἀργολίδι...». Θεωροῦμε ὅτι αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ σωστὴ ἀπόδοση/ἀντιγραφή τοῦ κειμένου. Εἶναι γνωστὸ ὅτι ἀπὸ ἀντιγραφὴ σὲ ἀντιγραφὴ ὑπάρχουν ἀλλοιώσεις τοῦ ἀρχι- κοῦ κειμένου. Οἱ διάφοροι ἐπιμελητὲς ἐπέλεξαν τὴν κατ?αυτοὺς πιὸ ἀκριβῆ ἀ- πόδοση. Κατ’ εξαίρεση, ὑπῆρχαν ὅρια μακριὰ ἀπὸ τὴν κορυφογραμμὴ τοῦ Παρθενίου ὄρους. Πιστεύουμε ὅτι ἕνα ἀπὸ τὰ ὅρια τῆς Ἀρκαδίας ἦταν ὁ Ἀρμακάς, θέση ὀ- χυρωμένη μὲ τοὐλάχιστον 400 μ. μῆκος τείχους - ὁρίου, στὴ διασταύρωση τῶν δρόμων Ἀργους - Σπάρτης καὶ Θυρέας - Τεγέας ποὺ περνοῦσαν ἀπὸ κεῖ μέχρι νὰ γίνουν τὰ τρένα. Εἶναι περίπου ἕνα χιλιόμετρο ἀριστερὰ τοῦ δρόμου Τρίπο- λης - Ἄστρους στὸ ὕψος τῆς Ἁγίας Σοφίας. Ἡ γραμμὴ Ἀρμακὰς - Μπερτσοβίτι- κα Ἀχλαδοκάμπου περνᾶ ἀπὸ τό «Γραμμένο λιθάρι», κοντὰ στὸ Ἐλαιοχώρι ποὺ δὲν ἀνήκει στὴν Ἀρκαδία κατὰ τοὺς ἀρχαίους χρόνους. Τὸ πρῶτο γράμμα θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι κηρύκειο. Πιστεύουμε ὅτι ἡ πρώτη σειρὰ ἔγραφε ΟΡΟΣΥΣΙΑΣ. Ἴσως ὁ ὅρος ἦταν τριπλός, δηλαδὴ ὅριο Ἀργους - Σπάρτης - Τεγέας. Ἡ περιοχὴ ἦταν διαφιλονικούμενη ἀνάμεσα στοὺς Παρθενιῶτες καὶ τοὺς Ἐλαιοχωρίτες (Καστρίτες καὶ Βερβαινιῶτες) μέχρι τὶς ἀρχὲς τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνα, ὅταν τέθηκαν ἀπὸ δικαστικὸ τὰ ὅρια στὴν κορυφογραμμή, σὲ μεγάλη ἀπόσταση ἀπὸ τὸ σημεῖο. Μὲ ὅλες τὶς ἱστορικὲς μεταβολές (Ρωμαῖοι, Βυζαντι- νοί, Φράγκοι, Μουχλί, τσιφλίκια) ποὺ ἔχουν προηγηθεῖ, εἶναι ἀπίστευτο ὅτι κρατήθηκαν τὰ ὅρια τῶν περιοχῶν. Εἶναι γνωστὸ ὅτι ἡ σύνθεση, ἡ πυκνότητα ΣΤΟ ΕΛΑΙΟΧΩΡΙ. ΕΝΑ «ΓΡΑΜΜΕΝΟ ΛΙΘΑΡΙ»... 3. καὶ αὐτὴ ἀκόμη ἡ ὕ- παρξη πληθυσμοῦ στὴν περιοχὴ μετα- βαλλόταν. Τὶ εἶναι αὐ- τὸ ποὺ κράτησε τὰ ὅ- ρια ἐδῶ καὶ στὰ Μπε- ρτσοβίτικα γιὰ 2.000 χρόνια; Δὲν μποροῦμε νὰ δώσουμε ἀπάντη- ση. Ἴσως ὅσοι ἔχουν στοιχεῖα γιὰ τὴν με- σαιωνικὴ Τεγέα (Νί- κλι - Μουχλὶ - Τσιπια- νὰ κλπ.), νὰ μποροῦν νὰ ἀπαντήσουν. Ἴ- σως, ἐπειδὴ τὸ βουνὸ ἔκανε μόνο γιὰ βοσκό- τοπος, δέν ἐνδιέφερε τοὺς ἑκάστοτε ἰσχυ- ροὺς καὶ ἡ ἔκταση ἀ- νῆκε δικαιωματικὰ στοὺς παραμένοντες βοσκούς. Καὶ ἡ δεύτερη σειρά; «Τὸ ἀετόλιθος»; Τὶ σχέση ἔχει τὸ χριστόγραμμα τῆς πρώτης; Κάνουμε τὴν ὑπόθεση ὅτι ἔχει σχέση μὲ θρησκευτικὸ ἐμπόριο. Πι- στεύουμε ὅτι ἡ ἐμπορία εἰδώλων/εἰκόνων καὶ ἡ διαχρονικὴ ὕπαρξη δοξασιὼν μπορεῖ νὰ δώσει ἐξήγηση: Οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς ἄρχισαν νὰ ἀσπάζονται τὸν χριστιανισμὸ τὸν 10ο αἰῶνα (Πορφυρογέννητος), μέχρι τότε ἦσαν ἐθνικοί. Δὲν λέμε εἰδωλολάτρες, γιατὶ ἡ λατρεία τῶν εἰδώλων/εἰκόνων εἶναι καὶ χριστιανική (π.χ. Παναγία Ἱε- ροσολυμίτισσα ποὺ μάζεψε τέσσερα δὶς στὴν περιοδεία τῆς πρὶν λίγα χρόνια, ἐνῶ μιὰ τυχαία Παναγία δὲν μαζεύει δεκάρα!). Τὸν δέκατο αἰῶνα ἱδρύθηκε ἀ- πὸ αὐτοκράτορα τὸ πρῶτο μοναστήρι τῆς περιοχῆς (Προδρόμου, στὴν Περδικό- βρυση) σὲ ὀχυρὸ μέρος. Τὰ μοναστήρια τότε ἦσαν διοικητικὰ κέντρα. Ἀπέδι- δαν προσόδους ποὺ ἀπὸ τότε ἢ ἀργότερα δίνονταν στὸ πατριαρχεῖο. Ὁ Γρηγό- ριος ὁ Ε ́ τὸ 1819 ἀφόρισε τοὺς Καστρίτες, διότι δὲν ἄφηναν τὸ μοναστήρι νὰ στείλει τὴν τακτικὴ τοῦ πρόσοδο στὸ Πατριαρχεῖο! Αὐτὸ δείχνει ὅτι οἱ ντόπιοι εἶχαν πάντοτε χαλαρὲς σχέσεις μὲ τὴν ἐπίσημη ἐκκλησία. Oι παλιὲς παραδό- ΔΙΟΤΙΜΑ. ΤΕΥΧΟΣ 2, ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ 2005. 4. σεις κρατοῦσαν ἕως ἀργά, καὶ μερικὲς κρατοῦν ἀκόμα. Πίστευαν λοιπὸν ὅπως καὶ οἱ χριστιανοὶ σὲ διάφορες δοξασίες. Ὁ ἀετόλιθος ἢ ἀετίτης εἶναι λευκό, σφαιρικὸ καὶ κούφιο ἀργιλοῦχο σιδηρομε- τάλλευμα σὲ μέγεθος καρυδιοῦ. Ἤδη ἀπὸ τοὺς Ἀσσύριους καὶ τοὺς Βαβυλώ- νιους ὁ ἀετόλιθος θεωρήθηκε ὅτι ἔχει σχέση μὲ τὰ ἀβγὰ τοῦ ἀετοῦ καὶ ὅτι διώχνει τὸ κακὸ καὶ θεραπεύει. Κυρίως ὅμως τοῦ ἀποδόθηκε ἡ ἱκανότητα νὰ κρατᾶ τὸ παιδὶ στὴν κοιλιὰ τῆς γυναῖκας (νὰ μὴν ἀποβάλει) καὶ νὰ κάνει εὔκο- λη τή γέννα (Διοσκουρίδης). Τέλος, χρησιμοποιόταν ὡς «ὀρὸς τῆς ἀλήθειας», δηλαδή, σύμφωνα μὲ τὶς δοξασίες γινόταν Θεοδικία: Ἂν κάποιος εἶχε πεῖ ψέμα- τα καὶ τοῦ βάζανε στὸ ψωμὶ λίγη σκόνη ἀετόλιθου, τότε δὲν μποροῦσε νὰ τὸ καταπιεῖ (Γ. Μερακλῆς). Ἦταν ἕνα «ἐργαλεῖο» γιὰ πολλὲς δουλειές, καὶ ἡ ἐ- μπορία τοῦ μποροῦσε νὰ βοηθήσει τὰ οἰκονομικὰ ἑνὸς ρασοφόρου ἢ συνεχιστὴ παλιοῦ ἐμπορίου. Μποροῦμε νὰ φανταστοῦμε τῆ σκηνῆ: Κάποιος ρασοφόρος ἢ μὴ ἔχει στήσει ἕνα «προσκύνημα». Ἔχει γράψει τὴν δεύτερη σειρὰ τῆς ἐπιγραφῆς καὶ ἀλλοίω- σε τὴν πρώτη, ἐξ οὗ καὶ τὸ χριστόγραμμα... Κάθε πιστὸς ἢ ἀπελπισμένος ποὺ προσέρχεται καταθέτει τὸν ὀβολό του καὶ λαμβάνει ἕνα κομμάτι ἢ σκόνη «ἀε- τόλιθου». Ὅπως σήμερα παίρνει «ἅγιο μύρο», «τίμιο ξύλο», σταυρούς, κομπο- σκοίνια κλπ. Καὶ ἐπειδὴ τὸ γνήσιο ἐμπόρευμα ἦταν σπάνιο, ὁ ἔμπορος ἔδινε κομμάτι ἀπὸ ὄνυχα ποὺ ἦταν καὶ πιὸ ὄμορφο. Ἂν πάλι ὑπάρχει ἄλλη ἄποψη, πάντες οἱ πιστοὶ προσέλθετε