ΟI «ΝΤΕΛΑΛΗΔΕΣ» ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

 

Παλαιότερα, τα μέσα ενημέρωσης των κατοίκων για τα εσωτερικά και διεθνή γεγονότα ήταν πενιχρά. Δεν υπήρχαν την εποχή εκείνη τηλεοράσεις, κινητά τηλέφωνα, μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Internet) παρά μόνο ραδιόφωνα που λειτουργούσαν με μπαταρίες ξηράς φορτίσεως και ήταν φορητά ή επιτραπέζια. Σε αυτά κατέφευγε κάθε οικογένεια για να ενημερωθεί για τα εσωτερικά και διεθνή γεγονότα, αλλά και να διασκεδάσει ακούγοντας λαϊκά και δημοτικά τραγούδια.

 Επίσης η ενημέρωση για τα γεγονότα και τα νέα του χωριού, καθώς και η επικοινωνία μεταξύ των κατοίκων του ήταν δύσκολη, αφού δεν υπήρχε τηλεφωνική σύνδεση στο κάθε σπίτι. Για να μάθει ο νοικοκύρης του σπιτιού τα νέα του χωριού και τις εκδηλώσεις που επρόκειτο να πραγματοποιηθούν στο χωριό, έπρεπε να έρθει στην «αγορά» ή στα μαγαζιά του χωριού και στην συνέχεια να τα μεταφέρει στα μέλη της οικογένειάς του, επανερχόμενος στο σπίτι του. Γι’ αυτό όταν έμπαινε ο νοικοκύρης στο σπίτι επανερχόμενος από την αγορά η πρώτη ερώτηση της οικογένειας ήταν: «τι νέα έχουμε;».

Αλλά και ο Πρόεδρος της κοινότητας ή το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, όταν ήθελαν να προβούν σε οποιαδήποτε ανακοίνωση που αφορούσε τους κατοίκους του χωριού, αντιμετώπιζαν σοβαρές δυσκολίες μετάδοσής της, αφού δεν υπήρχαν εκείνη την εποχή μικροφωνικές εγκαταστάσεις. Ανέκαθεν λοιπόν κατέφευγαν στον κήρυκα (ντελάλη) που ήταν κάποιος κάτοικος του χωριού, με βροντερή φωνή. Σε αυτόν ανέθεταν το διάβασμα των ανακοινώσεων για οποιοδήποτε θέμα, που έπρεπε να γνωστοποιηθεί στους κατοίκους του χωριού. Αυτός λοιπόν ανεβοκατέβαινε τον κεντρικό δρόμο του χωριού, από την εκκλησία του Αϊ Γιώργη μέχρι το σταθμό του τραίνου και διάβαζε μεγαλόφωνα τις ανακοινώσεις. Για πολλά χρόνια το ρόλο του «ντελάλη» στο χωριό είχε αναλάβει ο αείμνηστος συγχωριανός μας ο Μήτσος ο Μπαμπάς.

Οι χωριανοί επίσης που εμπορεύοντο φρέσκα ψάρια - συνήθως γόπες και μαρίδες - όταν τα παραλάμβαναν με θρυμματισμένο πάγο στην κασέλα από το τραίνο, άρχιζαν να «διαλαλούν» το εμπόρευμά τους σε όλη την διάρκεια της διαδρομής, κατά την μεταφορά τους από το σταθμό μέχρι την αγορά, για να ενημερώσουν τους κατοίκους του χωριού. Αλλά και εκεί στο πέτρινο πεζούλι της αγοράς, στο μοναδικό καφενείο του Κώστα Λύγδα ή Μάρκου, που τοποθετούσαν την κασέλα με τα ψάρια και δίπλα την ζυγαριά, την «παλάντζα», εξακολουθούσαν να φωνάζουν δυνατά, κάνοντας έτσι τον «ντελάλη», διαφημίζοντας το εμπόρευμά τους, ώστε να προσελκύσουν τους θαμώνες των καφενείων να αγοράσουν τα ψάρια. Μετά την οδική σύνδεση του χωριού, στις αρχές του 1960, με την ευρύτερη περιοχή της Αρκαδίας μέσω Παρθενίου, άρχισαν να έρχονται στο χωριό μικρά φορτηγά, οι «ψαροπούλες», που διέθεταν και μικροφωνική εγκατάσταση, με την οποία ειδοποιούσαν τους χωριανούς για την άφιξή τους. Όμως το πρώτο αυτοκίνητο - ψαροπούλα που ήρθε με ψάρια στο χωριό ήταν του Σταύρου Δουζένη από το Παράλιο Άστρος και δεν διέθετε μικροφωνική εγκατάσταση αλλά τον ρόλο του «ντελάλη» είχε αναλάβει ο ίδιος που ήταν  οδηγός του αυτοκινήτου και εμπορευόταν τα ψάρια.

Στο χωριό έρχονταν κατά καιρούς, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, διάφοροι μικροπωλητές με κουζινικά,, υφάσματα και είδη ένδυσης και υπόδησης φορτωμένα στα αυτοκίνητά τους τύπου κλούβας. Οι έμποροι αυτοί που ήταν και οι οδηγοί των αυτοκινήτων, έκαναν και τον  «ντελάλη» μέσα από την μικροφωνική εγκατάσταση που είχαν τοποθετήσει επάνω στο αυτοκίνητο. Μόλις «ξαγνάνταγαν*» στις πρώτες στροφές του Αρμακά  άρχιζαν με αυτόν τον τρόπο να διαλαλούν την άφιξή τους στο χωριό και το είδος του εμπορεύματος που διέθεταν προς πώληση. Το ίδιο έκαναν  καθώς τριγυρνούσαν τις γειτονιές του, μέσα από τους  κακοτράχαλους και γεμάτους με γούβες χωματόδρομους.

  Όταν τέλος έρχονταν στο χωριό θίασος καραγκιόζη ή μπουλούκια για να δώσουν θεατρικές παραστάσεις, πέντε έξι από τα μεγάλα παιδιά του δημοτικού σχολείου αναλάμβαναν να κάνουν τον «ντελάλη» για να ειδοποιηθούν οι κάτοικοι του χωριού, για την άφιξη του θιάσου. Περιφέρονταν σε όλες τις γειτονιές του χωριού τις απογευματινές ώρες, ειδοποιώντας με τις φωνές τους την άφιξή του στο χωριό, τον τίτλο του έργου που επρόκειτο το βράδυ να ανέβει στην σκηνή, το καφενείο που θα δινόταν η παράσταση και την ώρα της έναρξής της. Και όλα αυτά για να εξασφαλίσουν την δωρεάν είσοδό τους στην παράσταση. Όλα αυτά γίνονταν μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950. Από την οδική σύνδεση του χωριού με την γύρω περιοχή, έρχονταν στο χωριό κινητές μονάδες κινηματογράφου, που διέθεταν μικροφωνικές εγκαταστάσεις πάνω στα αυτοκίνητα, οπότε ειδοποιούσαν με τον τρόπο αυτό, κάνοντας τον «ντελάλη», τους κατοίκους του χωριού, οπότε οι μικροί «ντελάληδες» του χωριού αποτέλεσαν πιά παρελθόν.

 

                                                             Γιώργος  Στυλ. Σκλημπόσιος - Μασκλινιώτης

 

                                        ΤΑ ΠΗΓΑΔΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΎ

     Οι πρώτοι έποικοι της ευρύτερης περιοχής της Μάσκλινας από της εγκαταστάσεώς τους στον οικισμό διεπίστωσαν την σοβαρή έλλειψη νερού που υπήρχε στην περιοχή. Μόνον στην περιοχή Πλατάνι, που εκεί υπήρχε αρχαίος οικισμός και συνεπώς ύπαρξη ανθρώπινης ζωής, θα υπήρχαν σίγουρα πηγάδια από αρχαιοτάτων χρόνων, για την κάλυψη των αναγκών ύδρευσης του οικισμού. Οι κάτοικοι άρχισαν τις έρευνες με πρωτόγονες και εμπειρικές μεθόδους για την ανεύρεση νερού, σε διάφορα σημεία εντός και γύρω από τον οικισμό. Μία από τις μεθόδους αυτές ήταν του ραβδοσκόπου, που όμως συνήθως είχε αμφίβολα αποτελέσματα. Μεταξύ των ραβδοσκόπων στο χωριό ήταν ο συγχωριανός μας Νικόλας Κουρβετάρης ή Καντζάρας. Τον θυμάμαι που κρατούσε ένα μεταλλικό σουγιά με αλυσίδα. Κρατώντας τον κρεμασμένο στο χέρι του από την αλυσίδα, ενώ περπατούσε, ο σουγιάς κουνιόταν δεξιά – αριστερά, όταν  έβρισκε τις «φλέβες» του νερού που περνούσαν υπόγεια.

     Όπου τους υποδείκνυαν οι ραβδοσκόποι την ύπαρξη νερού, άρχισαν, πειραματικά στην αρχή να σκάβουν πηγάδια, μια δύσκολη όμως και επικίνδυνη δουλειά. Σκάβοντας και φτάνοντας σε αρκετά μεγάλο βάθος, οι εργάτες - εκσκαφείς διέτρεχαν τον κίνδυνο να καταπλακωθούν από τα χώματα των τοιχωμάτων του πηγαδιού, που ήταν οπωσδήποτε σαθρά και επικίνδυνα. Εξ άλλου η μεταφορά των υλικών εκσκαφής στην επιφάνεια ήταν δύσκολη και επίπονη εργασία. Χρησιμοποιούσαν αυτοσχέδια ανέμη που έστηναν στα χείλη του πηγαδιού για την απομάκρυνση των υδάτων και του χώματος από τον πάτο του, αλλά και για την γρήγορη άνοδο των εργατών στην επιφάνεια, όταν διαπίστωναν την έναρξη κατολίσθησης των τοιχωμάτων του πηγαδιού. Η στερέωση των τοιχωμάτων του γινόταν στο τέλος της εκσκαφής, με το πετρόχτιστο κτίσιμό του σε «ξερολιθιά», δηλαδή χωρίς άμμο και ασβέστη.

     Όπου οι ποσότητες του νερού που έβγαζαν οι πηγές τους, ήταν μικρές, η περιφέρεια του πηγαδιού γινόταν πολύ μεγάλη, για να χρησιμοποιείται το πηγάδι και σαν αποθηκευτικός χώρος του πηγαίου νερού. Το ίδιο γινόταν και στα κεντρικά πηγάδια του χωριού (στον Αη Γιώργη, στο Παλιοκρόπι, στη Φιλιππού κλπ) που οι ανάγκες σε νερό ήταν μεγαλύτερες, οπότε και στην περίπτωση αυτή η περιφέρεια του πηγαδιού γινόταν μεγαλύτερη. Την οροφή των πηγαδιών αυτών συνήθως την έχτιζαν με καμάρα και άφηναν μόνο ένα τετράγωνο στόμιο με πέτρινα χείλη, για την άντληση του νερού με τις τριχιές. Μάλιστα ένα από τα πηγάδια του «Λοστού», κοντά στο κοτέτσι του Τσιώρου, είχε δύο στόματα και πολύ μεγάλη περιφέρεια. Όταν όμως διαπίστωναν, πως η πηγή του πηγαδιού είχε μεγάλη παροχή νερού, και οι ανάγκες άντλησης νερού ήταν μικρές, η εκσκαφή του πηγαδιού γινόταν με μικρότερη περιφέρεια.

     Παρακάτω θα καταβληθεί προσπάθεια να καταγράψουμε τα πηγάδια που βρήκαμε στην ευρύτερη περιοχή του οικισμού της Μάκλινας, για να καταδείξουμε τον πόνο και την αγωνία των προγόνων μας, προκειμένου να διασφαλίσουν επάρκεια σε νερό για τις ανάγκες τους, σε μια κατεξοχή άνυδρη περιοχή.

    Αρχίζοντας την περιήγησή μας από το Βαγιόρεμα, ανεβαίνοντας προς το χωριό, βρίσκουμε 1) του Κούτσελα (Λοστού) το πηγάδι, από το νερό του οποίου ο Παναγιώτης Τσιώρος πότιζε τα ζώα του μέχρι τελευταία. Λίγο πιο πέρα μέσα στο ίδιο χωράφι υπάρχει άλλο 2) ένα πηγάδι, που ανήκε στον ίδιο ιδιοκτήτη. Μέσα στα χωράφια του Χρήστου Μακρή και γύρω από το σπίτι του υπάρχουν άλλα (3,4,5,) τρία πηγάδια που ανήκουν στην ιδιοκτησία του. Ανηφορίζοντας τον ασφαλτόδρομο προς το χωριό και στο εγκαταλελειμένο λιοτρίβι παίρνοντας το δρόμο προς τα Στρατηγέκα Χάνια, δεξιά στην συμβολή του με το ρέμα υπάρχει 6) ένα πηγάδι μικρού σχετικά βάθους. Λίγο πιο πάνω, ανεβαίνοντας το ρέμα, αριστερά υπάρχει 7) το πηγάδι του Θανουκόγιαννη, λίγο πιο κάτω από το σπίτι του, που τώρα έχει κατεδαφιστεί. Ανεβαίνοντας στα δεξιά του ρέματος υπάρχει 8) το πηγάδι του Στρατηγάκου, το νερό του οποίου υδροδοτούσε τα Στρατηγέκα Χάνια και πότιζε ανθρώπους και ζώα, από της ιδρύσεως του οικισμού. Πιο πίσω υπάρχει 9) δίστομο πηγάδι και 10) ένα ακόμη πηγάδι ιδιοκτησίας του Κούτσελα «Λοστού». Σε μικρή απόσταση από αυτό υπάρχει, μέσα στο περιβόλι του Διαμαντάκου, 11) άλλο πηγάδι με μικρό οικίσκο δίπλα του, που κάποτε στέγαζε αντλητικό συγκρότημα. Με το νερό του πότιζαν οι ιδιοκτήτες τα περιβόλια τους.

       Γύρω από τα ερειπωμένα σήμερα «Χάνια του Στρατηγάκου» υπάρχουν διάσπαρτα άλλα (12,13,14,) τρία πηγάδια πετρόχτιστα, μικρού σχετικά βάθους. Παίρνοντας πάλι τον ασφαλτοστρωμένο δρόμο προς το χωριό, αριστερά και δίπλα από το μικρό προσκυνητάρι, υπάρχει 15) το Μπαμπέκο πηγάδι. Ανηφορίζοντας αριστερά μέσα στα χωράφια, κάτω ακριβώς από τα Δασκολιέκα σπίτια (Μυστέκα), βρίσκουμε άλλα (16,17,) δύο πηγάδια.

     Στα δεξιά του ασφαλτοστρωμένου δρόμου βρίσκουμε 18) το πηγάδι του Θοδωρή του Μακρή. Λίγο παραπάνω βρίσκουμε 19) το πηγάδι του Μπάμπη του Μακρή (Χυλοπιτά) και ακριβώς κάτω από το δρόμο συναντάμε 20) το Μακρέκο (Γιουλέκο) πηγάδι με την ανέμη στα χείλη του. Το πηγάδι αυτό έχει χτιστά χείλια, σε ύψος ενός μέτρου από το έδαφος με χτιστή καμάρα.   Παίρνοντας το δρόμο για το Πλατάνι, λίγο πιο πάνω από το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκουμε 23) το πηγάδι του Μαλεβού (Παναγιώτη Λύγδα) και ακόμη πιο πάνω 24) το κοινοτικό πηγάδι του Αραπιού και 25) το πηγάδι του Αριστείδη του Λύγδα (Κανελή). Στην ευρύτερη περιοχή του Αράπη και κυρίως διασχίζοντας του Μπαριάμη το ρέμα συναντάμε: 26) το πηγάδι του Μήτσου του Παναγάκου, 27) το πηγάδι του Κώστα του Κόκωνα, 28) το πηγάδι του Κοντογιάννη, 29) το πηγάδι του Καραπάνου, 30) το Μπαμπέκο πηγάδι, 32) το Γκριανέκο πηγάδι, 33) το Κωτσιοριμπέκο πηγάδι, και (34,35) τα δύο πηγάδια των Καπρανέων.

     Στην περιοχή Κεντρώματα βρίσκουμε 36) το πηγάδι του Δακολιά και 37) το πηγάδι του Καγκλή. Στην περιοχή Γιαννηλάκι βρίσκουμε 38) το Μακρέκο πηγάδι, 39) το πηγάδι του Σταύρου του Στρατηγάκη, 40) το πηγάδι του Παπαϊωάννου και 41) το πηγάδι του Αντζινά (Θανάση Καραχάλιου) τα τρία Λυγγιτσέκα πηγάδια, μικρού σχετικά βάθους. Προχωρώντας στα πενήντα μέτρα από το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής υπάρχει μεγάλο βαθύ πηγάδι 45) το πηγάδι της ΑγιαΠαρασκευής που υδροδοτούσε ανέκαθεν τον οικισμό Λιατσέκα σπίτια (Μεσοραχίτικα). Λίγο πιο πέρα προς την περιοχή του Προφήτη Ηλία είναι 46) το πηγάδι του Γιώργη Παναγάκου (Ζίκιρη).

   Συνεχίζοντας το δρόμο για το Πλατάνι σε μια μικρή νεροσυρμή, λίγο δυτικότερα από το μαντρί του Αλέξη του Λυγγίτσου, βρίσκουμε (42,43,44)

Κατηφορίζοντας φτάνουμε στην περιοχή Πλατάνι. Εκεί σε ένα πλάτωμα έκτασης δέκα περίπου στρεμμάτων είναι απλωμένα πολλά πηγάδια, μικρού σχετικά βάθους, εντελώς ακάλυπτα. Το μεγαλύτερο πηγάδι είναι 47) το πηγάδι της «Καλλιμόρφως» του Λυγγίτσου, που η άντληση του νερού από αυτό, για το πότισμα του περιβολιού, γινόταν από «μαγγάνι με τις κουτσούμπες*» στερεωμένο επάνω σε δύο τσιμεντένια βάθρα, στα χείλη του πηγαδιού.Η κίνηση του μαγκανιού γινόταν με το μουλάρι, την Κούλα όπως την έλεγαν, που γύριζε γύρω από τα χείλη του πηγαδιού, φέρνοντας το νερό στην επιφάνειά του.

    Στα τριάντα μέτρα, νότια από αυτό το πηγάδι, δίπλα ακριβώς στο δρόμο που οδηγεί στο κάτω Πλατάνι υπάρχει 48) ένα πηγάδι αβαθές και ασκεπές, μεγάλης διαμέτρου, που το χειμώνα ξεχειλίζει από νερά. Στα είκοσι μέτρα, βορειοανατολικά του πηγαδιού της Καλιμόρφως, στην άκρη μιας πεζούλας βρίσκουμε άλλο 49) ένα πηγάδι, το Παπαλιέκο.

    Ανατολικότερα από αυτό το πηγάδι, υπάρχουν, μέσα στα περιβόλια των Λυγγιτσέων 50) το πηγάδι το Λυγγιτσέκο και 51) ο λάκκος του Αλέξη Λυγγίτσου. Πιο δίπλα μέσα σε περιφραγμένο χώρο υπάρχουν τρία πηγάδια που ανήκουν στην ιδιοκτησία της οικογένειας του γράφοντος. 52) Ένα δίστομο πηγάδι και στα πέντε μέτρα από αυτό υπάρχει άλλο 53) ένα πηγάδι μικρού σχετικά βάθους, ενώ σε απόσταση δέκα μέτρων από αυτό άλλο 54) ένα μεγαλύτερο πηγάδι. Έξω ακριβώς από τον περιφραγμένο χώρο και δίπλα ακριβώς από την είσοδό του υπάρχει 55) το πηγάδι του Γιάννη Μακρή (Γκαλιόνη), ενώ λίγο πιο κάτω υπάρχει άλλο 56) ένα πηγάδι μέσα στο χωράφι του ίδιου ιδιοκτήτη. Πιό πέρα από αυτό το πηγάδι υπάρχει 57) το Γιαννουλέκο πηγάδι μαζί με το Γιαννουλέκο λάκκο. Λίγο πιο κάτω από τη Σκλημποσέκη στέρνα υπάρχει άλλο 58) ένα Γιαννουλέκο πηγάδι, στην πάνω μεριά του χωραφιού τους, χωμένο μέσα σε βάτα και σε σχίνα. Στην περιοχή Καυκαλάς υπάρχουν: 59) το Ραλέκο πηγάδι, 60) το πηγάδι του Θοδωρή του Μακρή και 61) το πηγάδι του Νικόλα του Λυγγίτσου. Πηγαίνοντας για τα Μεσοραχίτικα βρίσκουμε 62) το πηγάδι του Μίμη του Μακρή και 63) το πηγάδι του Χρήστου Παναγιωτάκου.

     Στη συνοικία Τσαχρανέκα, μέσα στον οικιστικό πυρήνα του χωριού, λίγο πιο κάτω από τα Κορολέκα σπίτια βρίσκουμε: 64) το πηγάδι του Κίκιζα, 65) το πηγάδι του Μπουλουγούρη και 66) το πηγάδι του Χρήστου Λύγδα (Κανελλή). Ανατολικότερα και σε μικρή απόσταση από αυτά τα σπίτια, υπάρχει 67) το πηγάδι της Φιλιππούς (κοινοτικό),που βρίσκεται σε μια ρεματιά στις παρυφές του Καυκαλά. Είναι και αυτό βαθύ πηγάδι, με χτιστά χείλια πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, μεγάλης περιφέρειας, με χτιστή καμάρα και πέτρινα χείλη. Από το πηγάδι αυτό υδρευόταν η Τσαχρανένη γειτονιά και η γειτονιά της Γούβας. Λίγο πιο κάτω στην ίδια ρεματιά υπάρχει 68) το πηγάδι του Νικόλα του Μέγγου.

    Στα πίσω σπίτια, κάτω από το εξωκκλήσι του Αγίου Πέτρου, υπάρχουν: 69) το πηγάδι του Φλούτση, 70) το πηγάδι του Μαθαιούλη, 71) το πηγάδι του Χρήστου Αντωνάκου και 72) το πηγάδι του Χρήστου Δελίνη. Στην περιοχή Αρκουδιάδες βρίσκουμε 73) το Σιαμπέκο πηγάδι. Στα Κατσιρέκα καλύβια υπάρχουν και εκεί (74,75) δύο πηγάδια των Κατσιρέων.

    Τέλος ανηφορίζοντας τη ρεματιά από το σπίτι το Καγκλέκο μέχρι το ύψος του Αγίου Πέτρου, συναντάμε και άλλα πηγάδια. Το σημαντικότερο πηγάδι στην περιοχή αυτή είναι 76) το Ζαρελιανέκο πηγάδι, που είναι αρκετά βαθύ και από αυτό παλιότερα κάλυπτε τις ανάγκες ύδρευσής της η Ζαρελιάνικη συνοικία.

                                                                       Γιώργος  Σ, Σκλημπόσιος - Μασκλινιώτης