ΟΙ ΑΛΕΥΡΟΜΥΛΟΙ    ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ

      Η παραγωγή ενέργειας με την χρήση αρχικά του ατμού, έπειτα του πετρελαίου και τελευταία του ηλεκτρισμού, έφεραν κοσμογονικές αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου. Οι νέες πηγές ενέργειας διαμόρφωσαν νέες οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις στην παραγωγική διαδικασία, που καθορίζουν ως ένα σημείο και ρυθμίζουν τη ζωή των ανθρώπων. Δημιούργημα της βιομηχανικής επανάστασης του ΙΗ΄και ΙΘ΄αιώνα είναι και ο κυλινδρόμυλος. Με την εμφάνισή του αρχίζει η μεγάλη αλλαγή στην ιστορία της παραγωγής αλευριού από σιτάρι και τα άλλα δημητριακά.Έτσι η εμφάνιση και η λειτουργία του κυλινδρόμυλου έδωσε το πρώτο κτύπημα στους υδρόμυλους και στους συμβατικούς αλευρόμυλους.

    Στη περιοχή του χωριού ανέκαθεν δεν λειτουργούσαν νερόμυλοι, λόγω έλλειψης τρεχούμενων νερών, ούτε ανεμόμυλοι. Οι κάτοικοι αρχικά, από την δημιουργία του οικισμού της Μάσκλινας φόρτωναν στα μουλάρια τα αλευρόσακα με τα δημητριακά, κυρίως σιτάρι και κριθάρι, και τα μετέφερεραν στους κοντινούς με το χωριό νερόμυλους, στην Κουμπίλα, στην Αγία Σοφία και στην Ανδρίτσα για να τα αλέσουν. Αργότερα μετέβαιναν για να αλέσουν τα δημητριακά τους, οδοιπορώντας δύο ώρες περίπου, στο γειτονικό χωριό Παρθένι (Μπερτσοβά), όταν άρχισε να λειτουργεί εκεί σύγχρονος αλευρόμυλος (κυλινδρόμυλος). Εκεί άλεθαν κυρίως το σιτάρι, το δε αλεύρι και τα πίτουρα τα ξαναφόρτωναν στα μουλάρια και τα μετέφεραν στα σπίτια τους, για την κάλυψη των αναγκών τους. Τελευταία η πλειοψηφία των νοικοκυριών έστελναν το σιτάρι για άλεση  με το τραίνο ή με δημόσιας χρήσης φορτηγά αυτοκίνητα στους αλευρόμυλους της Τρίπολης.

    Στο χωριό λειτούργησαν δύο αλευρόμυλοι. Ο ένας  ήταν εγκατεστημένος μαζί με το ελαιοτριβείο μέσα στο εργοστασιακό συγκρότημα των αδελφών Καγκλή, στην αγορά του χωριού. Βρισκόταν στο βορειοανατολικό μέρος του εργοστασιακού συγκροτήματος με ξεχωριστή είσοδο. Αυτός αποτελείτο από ένα κατακόρυφο άξονα, το αδράχτι, πάνω στον οποίο ήταν προσαρμοσμένη μια σιδερένια στρογγυλή ρόδα διαμέτρου ενός μέτρου περίπου, λίγο πιο πάνω από την κάτω άκρη του. Πάνω στο εξωτερικό μέρος της ρόδας αυτής ήταν προσαρμοσμένος ένας ιμάντας (λουρί) πλάτους δεκαπέντε εκατοστών περίπου, που μετέδιδε την κίνηση από την πετρελαιομηχανή στον αλευρόμυλο. Ο κατακόρυφος αυτός άξονας επεκτείνετο πάνω από ένα πατάρι, όπου βρισκόταν και το κυρίως τμήμα του αλευρόμυλου, με όλα τα εξαρτήματά του.

Εκεί υπήρχαν δύο μυλόπετρες που ήταν στρογγυλές και είχαν διάμετρο ενός μέτρου περίπου η κάθε μια. Έβγαιναν σε ειδικά νταμάρια και ήταν συνήθως από γρανίτη. Ήταν τοποθετημένες οριζόντια, η μια σχεδόν πάνω στην άλλη και ήταν ομόκεντρες μεταξύ τους. Οι εσωτερικές επιφάνειές τους που εφάπτοντο, είχαν αυλακώσεις. Και οι δύο μυλόπετρες στο κέντρο τους είχαν ένα μικρό άνοιγμα, μέσα από το οποίο περνούσε ο σιδερένιος άξονας. Από την τρύπα της κάτω μυλόπετρας που παρέμενε πάντοτε σταθερή, περνούσε αυτός ο άξονας. Αυτός κατέληγε σε ένα σιδερένιο εξάρτημα τη «χελιδόνα» όπως την έλεγαν. Οι φτερούγες της χελιδόνας εφάρμοζαν καλά στην τρύπα και στις αυλακιές που είχαν σκαλιστεί στην κάτω επιφάνεια της πάνω μυλόπετρας.

Πάνω ακριβώς από τις μυλόπετρες και λίγο πιο ψηλά από αυτές ήταν τοποθετημένο το ξύλινο σκαφίδι που είχε σχήμα ανεστραμμένης πυραμίδας. Στο κάτω μέρος του υπήρχε μια μικρή τρύπα. Σε αυτό το σκαφίδι έριχνε ο μυλωνάς τον καρπό που ήθελε να αλέσει. Μόλις ο κυρ Γιάννης ο Καγκλής έθετε σε κίνηση το μύλο, από αυτή τη μικρή τρύπα του σκαφιδιού άρχιζε να φεύγει λίγος - λίγος ο καρπός, που, μέσω ενός απλού μηχανισμού, χυνόταν στην τρύπα που υπήρχε στο κέντρο της επάνω πέτρας. Με την περιστροφή της πέτρας ο καρπός απλωνόταν ανάμεσα στις δύο μυλόπετρες. Καθώς γύριζε η επάνω μυλόπετρα, με την επαφή της με την κάτω μυλόπετρα που παρέμενε πάντοτε ακίνητη τριβόταν ο καρπός και γινόταν αλεύρι (άλεσμα).

Οι μυλόπετρες ήταν κλεισμένες ολόγυρα με ένα ξύλινο κυκλικό στεφάνι, για να μην σκορπάει το αλεύρι με την φυγόκεντρη δύναμη της περιστρεφόμενης με ταχύτητα πάνω μυλόπετρας. Στο μπροστινό σημείο του κυκλικού στεφανιού υπήρχε ένα μικρό πορτάκι, η «ποδιά». Από εκεί έβρισκε διέξοδο το αλεύρι που με την βοήθεια της φυγόκεντρης δύναμης, έπεφτε μέσα σε ένα ξύλινο κιβώτιο, την «αλευροσκαφίδα». Αυτή ήταν ακριβώς κάτω από την ποδιά. Από εκεί ο μυλωνάς έπαιρνε το αλεύρι με τη σέσουλα και το έριχνε μέσα στα σακιά. Κρατούσε το ξάγι* και την υπόλοιπη ποσότητα  την παρέδιδε στον ιδιοκτήτη του  αλέσματος. Μερικές φορές όμως κρεμούσε το σακί από τα χείλη του σε δύο άγκιστρα και το προσάρμοζε στην ποδιά, οπότε το αλεύρι έπεφτε απευθείας μέσα στο σακί. Στον αλευρόμυλο του χωριού άλεθαν μόνο το πληγούρι, για την παρασκευή του παραδοσιακού τραχανά και το καλαμπόκι, που χρησίμευε για να ταϊζουν τα οικόσιτα πουλερικά τους. Το σιτάρι το άλεθαν σε σύγχρονο κυλινδρόμυλο στο διπλανό χωριό Παρθένι. Με αυτό το αλεύρι παρασκεύαζαν το ψωμί της οικογένειας. Το ελαιοτριβείο και ο αλευρόμυλος των αδελφών Καγκλή διατηρούνται σε καλή κατάσταση μέχρι σήμερα και περιμένουν την μουσειακή αξιοποίησή τους.

Ο άλλος αλευρόμυλος ήταν εγκατεστημένος στο κτίριο του ελαιοτριβείου των αδελφών Λύγδα και ήταν κατασκευασμένος πανομοιότυπα με τον παραπάνω αλευρόμυλο που περιγράψαμε. Αυτός λειτουργούσε συνήθως μια φορά την εβδομάδα. Ο αείμνηστος Παναγιώτης Λύγδας (Μαλεβός), που ήταν ο χειριστής του, λίγο πριν τον βάλει σε λειτουργία, έβγαινε στο παρακείμενο αλώνι του Γιώργη Λυγγίτσου (Λούκα) και με την κοχλιωτή ντουντούκα του σφυρίζοντας ειδοποιούσε τους χωριανούς να προσέλθουν, όσοι επιθυμούσαν, να παρίστανται κατά την άλεση των δημητριακών τους, που είχαν μεταφέρει στο μύλο τις προηγούμενες ημέρες. Μετά την τελευταία ανακατασκευή όμως του ελαιοτριβείου, ο αλευρόμυλος αυτός έπαψε πιά να υπάρχει. Άλλωστε σήμερα έχει πάψει η λειτουργία και του ελαιοτριβείου, ενώ όλες οι μηχανολογικές εγκαταστάσεις του (πιεστήρια, διαχωριστήρες, σπαστήρες κλπ.) έμεναν μέχρι πρότινος για να θυμίζουν τα περασμένα μεγαλεία του χωριού μας. Τώρα όμως και αυτές απομακρύνθηκαν, αφού το οικήμα μετετράπη από τον ιδιοκτήτη του σε αποθήκη.

Στα πολύ παλιά τα χρόνια ίσως να υπήρχε στο χωριό νερόμυλος στη συνοικία Στρατηγέκα χάνια, που δεν σώζονται σήμερα ούτε τα ερείπιά του, αφού μέχρι σήμερα οι Στρατηγέοι αναφέρονται σε μια τοποθεσία της περιοχής, όταν λένε «στον παλιόμυλο».

                                                                                                   Γ.Σκλημπόσιος - Μασκλινιώτης