ΤΑ ΑΛΩΝΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

 

 Στ’ αλώνια καλοσάρωτα και ξεχορταριασμένα

 θα ξαμπλωθούν οι θημωνιές ξανθόμαλλες πλεξούδες.

 Τα στάχυα τρίβει και μασά, περνώντας η ροκάνα

 πλατάνι το σαγόνι της, τα δόντια της στουρνάρια……….

 ( Γεωργ. Δροσίνης )

Το αλώνι είναι ένας μικρός κυκλικός χώρος επίπεδος, με περιφέρεια πενήντα περίπου μέτρων, σε έδαφος πετρώδες. Η περιφέρειά του διαγράφεται με πλάκες ή με πελεκημένες λεπτές πέτρες που τις έχωναν όρθιες μέσα στο χώμα την μια κοντά στην άλλη, ώστε να εξέχουν 20-30 πόντους από το έδαφος και να σχηματίζουν ένα πέτρινο στεφάνι. Αυτό το στεφάνι το έλεγαν τα «χείλια» του αλωνιού. Χρησίμευε για να μην σκορπίζεται το «λιώμα» και ο καρπός, κατά την διαδικασία του αλωνίσματος και του λιχνίσματος.

Κριτήρια για την επιλογή της θέσης που θα κατασκευαζόταν το αλώνι ήσαν: α) το έδαφος που κανονικά έπρεπε να είναι από την φύση του επίπεδο και σκληρό. Πολλές φορές όμως, εκεί που υπήρχε στενότητα χώρου κατασκεύαζαν και αλώνια με μικρή κλίση. Στην προκειμένη όμως περίπτωση έχτιζαν πρώτα στην κάτω πλευρά τους έναν χοντρό στέρεο πετρόχτιστο μαστορικό τοίχο για να συσκρατεί τα χώματα και έπειτα ισοπέδωναν το χώρο. β)Η θέση του αλωνιού έπρεπε να είναι σε «ξανοίγματα» (λάκες) που να το πιάνουν όλοι οι άνεμοι. Και τούτο γιατί η διαδικασία του λιχνίσματος απαιτούσε το φύσημα του ανέμου, για να γίνει ο διαχωρισμός του άχυρου από τον καρπό των δημητριακών.

Τα αλώνια ήταν δύο ειδών: α) Τα χωματάλωνα (αλώνια με χωμάτινη επιφάνεια). Αυτά τα αλώνια τα έστρωναν με ασπρόχωμα ανακατεμένο με άλλα υλικά (άχυρα κλπ.) και αφού το έβρεχαν καλά μέχρι να ποτίσει το χώμα, το πατούσαν με βαρύ κυλινδρικό εργαλείο που το έσερνε συνήθως μουλάρι και το άφηναν να ξεραθεί. Έτσι το σχηματιζόμενο στρώμα «ταράτσωνε», δηλαδή γινόταν σκληρό σαν πέτρα. Όμως επειδή αυτό το στρώμα του χώματος δεν άντεχε για μεγάλο χρονικό διάστημα με αποτέλεσμα κατά την διαδικασία του αλωνίσματος να ανακατεύονται τα χώματα με τον καρπό, έπρεπε το στρώμα του χωματάλωνου να ανακατασκευάζεται και να ανανεώνεται κατά διαστήματα.

     Τέτοια αλώνια υπήρχαν ένα στην περιοχή της Λάκας, δυτικά από την εκκλησία του Αϊ Γιώργη που ανήκε στους Μακρέους (Κατζιορέους) και ένα στην Ξαμπλέκη γειτονιά που ανήκε στους Λυγδέους.

β) Τα Πετράλωνα. Των αλωνιών αυτών η επιφάνεια ήταν πέτρινη. Στρώνονταν σε όλη την επιφάνειά τους με χοντρές και γερές πλάκες από μαύρη πέτρα, ώστε αυτή να είναι επίπεδη και ομαλή. Περιφερειακά του αλωνιού έστηναν όρθιες πλάκες που σχημάτιζαν το στεφάνι του αλωνιού. Τα αλώνια του χωριού ήταν στην συντριπτική τους πλειοψηφία κατασκευασμένα με πέτρες, ήσαν δηλαδή πετράλωνα.

Στο κέντρο του κυκλικού χώρου του αλωνιού έμπηγαν βαθιά στη γη το «στιχερό». Αυτό ήταν σιδερένιος ή ξύλινος άξονας από ξύλο βελανιδιάς και είχε ύψος δύο μέτρων περίπου. Σε αυτό έδεναν γερά ένα μακρύ σχοινί, όση ήταν η ακτίνα του αλωνιού. Στην άλλη άκρη του σχοινιού έδεναν το καπίστρι ή την λαιμαργιά του μουλαριού που γυρνούσε προς το εσωτερικό μέρος του αλωνιού. Το στιχερό χρησίμευε σαν οδηγός στα μουλάρια, για την κυκλική κίνησή τους μέσα στο αλώνι και δεν τους επέτρεπε να βγουν από αυτό.

Το χωριό μας είναι οικισμός με αραιή δόμηση και με μεγάλη έκταση. Στον οικοδομημένο χώρο υπάρχουν ομάδες σπιτιών (γειτονιές) που δημιουργήθηκαν σε διάφορα σχετικά απομακρυσμένα σημεία του χώρου, από οικογένειες συγγενείς μεταξύ τους. Οι συγγενικές οικογένειες στο χώρο εγκαταστάσεώς τους στην συντριπτική τους πλειοψηφία, είχαν η κάθε μια και το δικό της αλώνι. Με το πέρασμα του χρόνου αυξήθηκαν οι οικογένειες αυτές, οπότε και τα αλώνια πολλαπλασιάστηκαν.

Η κατασκευή πληθώρας αλωνιών στο χωριό προήλθε από την επιτακτική ανάγκη του εσπευσμένου αλωνισμού των παραγόμενων δημητριακών τους, λόγω των συχνών και ξαφνικών καλοκαιριάτικων βροχοπτώσεων, που κατέστρεφαν την παραγωγή. Σημειωτέον ότι παρήγοντο συνολικά μεγάλες ποσότητες κυρίως σιταριού και κριθαριού, για την κάλυψη των διατροφικών αναγκών των κατοίκων του, αλλά για την συντήρηση του ζωικού τους κεφαλαίου.

Εξ άλλου πολλοί Μασκλινιώτες, συγγενείς μεταξύ τους, έφτιαχναν το δικό τους αλώνι, σπρωγμένοι από ένα συναίσθημα κοινωνικής υπεροχής, ενώ άλλοι που ήθελαν να είναι ελεύθεροι να αλωνίζουν όποτε ήθελαν και μπορούσαν, και όχι όποτε ήταν διαθέσιμο το αλώνι, κατασκεύαζαν στο χώρο τους το δικό τους αλώνι. Τέλος επειδή η διάρκεια του αλωνίσματος και του λιχνίσματος έπαιρνε πολύ χρόνο, όταν η ποσότητα των αλωνιζόμενων δημητριακών ήταν μεγάλη, ο κάθε γεωργός ήθελε να έχει στη διάθεσή του ελεύθερο αλώνι για να αλωνίσει με άνεση τα δημητριακά του σε χρόνο που καθόριζε ο ίδιος.

Για να κατανοηθεί η ανάγκη ύπαρξης μεγάλου αριθμού αλωνιών στο χωριό, σημειώνουμε ότι, σύμφωνα με στοιχεία της γεωργικής απογραφής του 1911,καλλιεργούντο εκείνη την εποχή στο χωριό μας (940) στρέμματα μόνο σιτηρών, εκτός των άλλων δημητριακών (κριθαριού, βρώμης, βίκου κλπ) που καλλιεργούντο σε μικρότερες ποσότητες. Συνεπώς ήταν απαραίτητη η ύπαρξή τους, για το αλώνισμα τόσης μεγάλης ποσότητας δημητριακών.

Μετρήσαμε συνολικά  ( 73 )  αλώνια στην περιοχή του χωριού μας, που έμειναν στις μνήμες συγχωριανών μας, και ορισμένα από αυτά που βρήκαμε σε ερειπωμένη κατάσταση, χωρίς όμως να αποκλείουμε την ύπαρξη και άλλων, που δεν υπάρχουν σήμερα ούτε τα ίχνη τους.

                                                                                         Γ.Σκλημπόσιος-Μασκλινιώτης